2024 March 19 - سه شنبه 29 اسفند 1402
بررسی تعداد صحابی دارای روایت، در منابع اهل سنت
کد مطلب: ٨٢٧٨ تاریخ انتشار: ١٦ آذر ١٣٩٤ - ١٤:١٣ تعداد بازدید: 19720
مقالات » پیامبر اکرم (ص)
بررسی تعداد صحابی دارای روایت، در منابع اهل سنت

علم رجال، تعداد صحابه و داراي روايات و ذكر شده در كتب رجال، تهمت ارتداد صحابه به شيعه، كثير الروايه ها

بسم الله الرحمن الرحیم

مقدمه:

تعریف «علم رجال»:

سه کتاب مهم رجالی اهل سنت:

طرح و تبیین بحث، با بیان سه مقدمه!

مقدمه اول: تعداد صحابی پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)!

مقدمه دوّم: تعداد صحابی ذکر شده در کتب رجالی!

نتیجه سه مقدمه فوق:

تهمتی به نام «ارتداد صحابه»

طرح مسئله «ارتداد صحابه» در منابع معتبر اهل سنت!

تعداد روایت های نقل شده از هر کدام از صحابه!

الف) کثیر الروایت ها:

1- «ابوهریره»: 5374 روایت!

2- «عبدالله بن عمر»: 2630 روایت!

3- «انس بن مالک»: 2286 روایت!

4- «عایشه»: 2210 روایت!

ب) صحابه ای که بین 1000 تا 2000 روایت دارند:

1- «عبدالله بن عباس»: 1660 روایت

2- «جابربن عبدالله» 1540 روایت

3- «ابوسعید خدری» 1170 روایت

ج) صحابه ای که زیر 1000 روایت دارند:

1- «عبدالله بن مسعود»: 848 روایت

2- «عبدالله بن عمروعاص»: 700 روایت

3- «امیرالمؤمنین»(سلام الله علیه): 537 روایت

یکی از واژه های پرچالش میان شیعه و سنی، واژه «صحابه» است. واژه ای که خواستگاه بسیاری از مباحث و مناظرات بین علمای اسلام بوده است.

صحابه پیامبر، به خصوص امیرالمؤمنین(سلام الله علیه)، به لحاظ اینکه ناقل و حامل روایات شریف نبوی بودند و انتقال دهنده شریعت نجات بخش اسلام و همچنین سنت نورانی نبی مکرم(صلی الله علیه و آله) بودند، در میان پیروان اهل بیت و اهل سنت از جایگاه ویژه های برخوردار بوده و هستند.

در این میان، یکی از مسائلی که در مورد صحابه نبی مکرم اسلام مطرح است، این است که چه مقدار از صحابه حضرت رسول(صلی الله علیه و آله)، ناقل روایات شریف نبوی بودند!؟ به تعبیر دیگر، از میان انبوه صحابه پیامبر اسلام، چه تعدادی از ایشان، دارای روایت بوده و روایاتشان اکنون در منابع اهل سنت ذکر شده است!؟

این مقاله در صدد آن است تا آماری از تعداد صحابی دارای روایت در منابع اهل سنت را بررسی نموده و مطالبی را پیرامون آن بیان دارد.

برای «علم رجال»، تعاریف مختلفی ذکر شده است. واضح ترین تعریف در مورد علم رجال این است که گفته اند:

«علم الرجال علم یبحث فیه عن أحوال الرواة من حیث اتصافهم بشرائط قبول أخبارهم و عدمه»

علم رجال علمى است كه درباره ويژگى‏ هاى راويان حديث و صفات و شرايطى كه موجب پذيرش يا عدم پذيرش احاديث آنها مى‏ شود بحث مى‏ كند.

کلیات فی علم الرجال، الشيخ جعفر السبحاني، ص11

به عبارت ديگر علم رجال علمى است كه حالات و اوصاف راويان حديث را از آن جهت كه در جواز و عدم جواز پذيرش خبر آنان مؤثر است مورد بررسى قرار مى‏ دهد.

سه کتاب مهم رجالی اهل سنت:

در ابتداء، بايد توجه داشت که اهل سنت سه کتاب مهم در مبحث «رجال» دارند، که شهرت فراوانی دارند:

1- «الإستیعاب فی معرفة الأصحاب» تألیف آقای «ابن عبدالبر» متوفی 468 قمری.

2- «اسد الغابه فی معرفة الصحابه» تألیف آقای «ابن اثیر جزری» متوفی 620 قمری.

3- «الإصابة فی تمییز الصحابه» تألیف آقای «ابن حجر عسقلانی» متوفی 852 قمری.

این سه نفر هستند که اسامی صحابه را آورده اند. و این سه کتاب، کتب رجالی مشهور اهل سنت است.

طرح و تبیین بحث، با بیان سه مقدمه!

برای آنکه آمار تعداد صحابی دارای روایت در منابع اهل سنت به درستی مشخص شود، لازم است که این مسئله را در ضمن سه مقدمه بیان کنیم:

مقدمه اول: تعداد صحابی پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)!

آقای «سیوطی» در مورد تعداد صحابی نبی مکرم، از «ابوزرعه» نقل می کند:

«قُبض رَسُول الله (صلى الله عليه وسلم) عن مئة ألف و أربعة عشر ألفًا من الصَّحابة مِمَّن روى عنه و سمع منه»

رسول خدا رحلت فرمود در حالي كه صد و چهارده هزار نفر از صحابه از آن حضرت روايت شنيده و نقل كرده‌اند

تدريب الراوي، ج 2، ص 220؛ دار النشر: مكتبة الرياض الحديثة - الرياض، تحقيق: عبد الوهاب عبد اللطيف

«ابن کثیر دمشقی» معتقد است که تعداد صحابه، به 120هزار نفر هم می رسید:

« فَنُقِلَ عَنْ أَبِي زُرْعَةَ أَنَّهُ قَالَ: يَبْلُغُونَ مِائَةَ أَلْفٍ وَ عِشْرِينَ أَلْفًا »

از ابوزرعه نقل شده است که گفته: تعداد صحابه به صد و بیست هزار نفر می رسید.

البداية و النهاية ج 8 ص 360؛ تحقيق: عبد الله بن عبد المحسن التركي الناشر: دار هجر للطباعة والنشر والتوزيع والإعلان، الطبعة: الأولى، 1418 هـ - 1997م

بنابراین، آمار صحابه، بین 114هزار تا 120هزار نفر بوده است.

مقدمه دوّم: تعداد صحابی ذکر شده در کتب رجالی!

از 120هزار نفر صحابی که در زمان پیغمبر بودند، حداکثر اسم 10هزار نفر، در کتاب های رجالی اهل سنت ذکر شده است. یعنی 110 هزار صحابی پیغمبر، نه اسمی از آنها در کتب رجالی آمده، و نه وصفی از آنها ذکر شده است.

آقای «ابن حجر» که از شخصیت های برجسته رجالی اهل سنت است، و قبل از اینکه فقیه باشد، یک شخصیت رجالی است؛ می گوید:

«قد وقع لي بالتّتبّع كثير من الأسماء فجمعت كتاباً كبيراً في ذلك ميزت فيه الصحابة من غيرهم

من برای جمع آوری اسامی صحابه، تلاش زیادی کردم. و کتاب بزرگی در این زمینه تألیف کردم. و صحابه را از غیر صحابه جدا کردم.

الإصابة فی تمییز الصحابه، ج1، ص2؛ دار النشر: دار الجيل - بيروت - 1412 - 1992، الطبعة: الأولى، تحقيق: علي محمد البجاوي

«ابن حجر» در زمینه ضبط اسامی صحابه، حتی تعدادی از اشخاصی که در گهواره بودند و در آن حال، پیغمبر از دنیا رفته؛ آنها را هم جزء صحابه آورده است. حتی تعدادی از افراد، که در رحم مادر بودند، آنها را هم جزء صحابه آورده است.

شما کتاب «الإصابه» را نگاه کنید، یعنی «ما من رطب و لایابس»، الّا اینکه آقای «ابن حجر» آنها را جزء صحابه آورده است. ایشان بعد از این همه تلاش، برای جمع آوری اسامی صحابه، به این نکته اعتراف کرده و می گوید:

«و مع ذلك فلم يحصل لنا من ذلك جميعا الوقوف على العشر من أسامي الصحابة»

من با همه تلاشی که کردم، از این همه صحابه که در زمان پیغمبر بودند، فقط به یک دهم اسامی آنها دست پیدا کردم.

الإصابة فی تمییز الصحابه، ج1، ص2؛ دار النشر: دار الجيل - بيروت - 1412 - 1992، الطبعة: الأولى، تحقيق: علي محمد البجاوي

این دیگر اعتراف خود آقای «ابن حجر» است. یعنی طبق گفته «ابن حجر» 90 درصد اسامی «صحابه» در کتابها نیامده است!

مقدمه سوّم: تعداد صحابی دارای روایت!

«ابن کثیر» می گوید:

« وَالَّذِي رَوَى عَنْهُمُ الْإِمَامُ أَحْمَدُ، مَعَ كَثْرَةِ رِوَايَتِهِ وَ اطِّلَاعِهِ وَ اتِّسَاعِ رِحْلَتِهِ وَ إِمَامَتِهِ، مِنَ الصَّحَابَةِ تِسْعُمِائَةٍ وَ سَبْعَةٌ وَ ثَمَانُونَ نَفْسًا»

تعداد صحابه ای که احمد حنبل از آنها روایت نقل کرده است؛ علی رغم اینکه احمد روایات زیادی را نقل کرده و در این زمینه اطلاع زیاد و تلاش فراوانی داشته، و امام حدیث بوده است؛ فقط از 987 صحابی، روایت نقل کرده است.

البدایه والنهایه ج8 ص 360؛ تحقيق: عبد الله بن عبد المحسن التركي الناشر: دار هجر للطباعة والنشر والتوزيع والإعلان، الطبعة: الأولى، 1418 هـ - 1997م

یعنی از 120 هزار نفر صحابی پیامبر، فقط اسامی10هزار نفر از آنها، در کتب رجالی آمده است. در حقیقت 90% صحابه، اسمشان در کتابهای رجالی نیامده است، و از این ده هزار نفر صحابه، که اسمشان بیان شده، فقط از 987 نفرشان، حدیث داریم. یعنی در حقیقت ما فقط از 1% صحابه روایت داریم!!

نتیجه سه مقدمه فوق:

در مقدمه اول گفتیم که ما 120 هزار صحابی داریم. در مقدمه دوم گفتیم که از این صد و بیست هزار صحابی، کمتر از 10 هزار صحابی، اسمشان مشخص، و در کتابهاي رجالي آمده است. و در مقدمه سوم گفتیم که از این ده هزار صحابی شناخته شده، فقط از 987 نفر از صحابه روایت داریم.

یعنی در حقیقت ما فقط از 1% صحابه پیامبراکرم، روایت داریم. لذا این آقایان که مسئله «صحابه» را چماقی کرده اند بر سر شیعه، باید به این مسئله توجه کنند که 99% صحابه نه اسمی دارند و نه روایتی نقل کرده اند. و این وضعیت صحابه است!

«ابن حزم آندلسی» یک کتابی دارد به نام «اسماء الصحابه و ما لکل واحد منهم من العدد» ایشان در این کتاب، اسامی صحابه را آورده، و آمار روایت هر کدام را نیز آورده است. ایشان با تمام تلاشی که کرده، و تمام کسانی را که روایت داشته اند را آورده، مجموعاً شده 999 نفر راوی؛ که در کتب روایی، روایت دارند.

تهمتی به نام «ارتداد صحابه»

بسیاری از علمای اهل سنت به مذهب «شیعه» هجمه می کنند و می گویند شما «صحابه» را تکفیر می کنید، و معتقد هستید که بعد از پیغمبر، تمام صحابه مرتد شدند مگر سه نفر یا چهار نفر!! و از این طریق می خواهید «شریعت» را از بین ببرید! زیرا شریعت از طریق صحابه به ما رسیده است. اگر صحابه زیر سؤال رفت، شریعت نیز، زیر سؤال می رود!

این تهمت به شیعه در حالی صورت می گیرد که ما روایت داریم از امام صادق(سلام الله علیه) که فرموده است دوازده هزار نفر صحابه، مورد تأیید شیعه هستند!

مرحوم شیخ صدوق از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده است که حضرت فرمودند:

« كَانَ أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ ص اثْنَيْ عَشَرَ أَلْفاً ثَمَانِيَةُ آلَافٍ مِنَ الْمَدِينَةِ وَ أَلْفَانِ مِنْ مَكَّةَ وَ أَلْفَانِ‏ مِنَ‏ الطُّلَقَاءِ وَ لَمْ يُرَ فِيهِمْ قَدَرِيٌّ وَ لَا مُرْجِئٌ وَ لَا حَرُورِيٌّ وَ لَا مُعْتَزِلِيٌّ وَ لَا صَاحِبُ رَأْيٍ كَانُوا يَبْكُونَ اللَّيْلَ وَ النَّهَار»

دوازده هزار نفر صحابی پیامبر بودند. هشت هزار نفر از مدینه، دو هزار نفر از مکه، و دو هزار نفر از آزادشده ها. در میان این اصحاب، گرایشی به فرقه قدریه و مرجئه و حروریه و معتزله دیده نمی شود. و نیز ایشان تفسیر به رأی نمی کردند. بلکه مدام شب و روز به درگاه الهی گریه و تضرع داشتند.

الخصال، ج‏2، ص640، ح 15، تحقیق: علی اکبر غفاری، ناشر: جامعه مدرسین قم، 1362ش

مرحوم میرزای نوری نیز، همین روایت را با سند صحیح از امام صادق(سلام الله علیه) نقل کرده است.

خاتمة المستدرك، ج 1، ص 212

ما قطعاً از بسیاری از صحابه که در صدر اسلام در کنار پیامبر(صلی الله علیه و آله) جانفشانی کردند و به شهادت رسیدند، توقع و انتظار شفاعت داریم. این عقیده ما شیعیان است. لذا آیا این بی انصافی نیست که به شیعه تهمت بزنند و بگویند که شیعه معتقد است که «صحابه» مرتد شدند غیر از سه نفر یا چهار نفر!

طرح مسئله «ارتداد صحابه» در منابع معتبر اهل سنت!

البته این بحث «ارتداد» در منابع اهل سنت، با الفاظ بسیار تندی مطرح شده است. مثلاً از «عایشه» نقل شده است که گفته است:

«لمَّا قُبِض رسولُ اللَّه صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ارْتَدَّت الْعَرَبُ قَاطِبةً»

وقتی پیغمبر از دنیا رفت، تمام مردم عرب مرتد شدند!

النهایه فی غریب الحدیث ابن اثیر، ج 4، باب القاف مع الطاء، ص 79؛ دار النشر: المكتبة العلمية - بيروت - 1399هـ - 1979م، تحقيق: طاهر أحمد الزاوى - محمود محمد الطناحي؛

البدایه و النهایه ابن کثیر، ج 6 ص 304؛ دارالنشر: مكتبة المعارف – بيروت؛

المطالب العالیه، ابن حجر عسقلانی، ج15، ص 727، ح 3880؛ دار النشر: دار العاصمة/ دار الغيث - السعودية - 1419هـ ، الطبعة: الأولى، تحقيق: د. سعد بن ناصر بن عبد العزيز الشتري؛

تاریخ مدینه دمشق، ج 30 ص 314؛ دار النشر: دار الفكر - بيروت - 1995، تحقيق: محب الدين أبي سعيد عمر بن غرامة العمري

و یا «حدیث حوض» که «صحیح بخاری» نقل می کند:

«عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: بَيْنَا أَنَا قَائِمٌ إِذَا زُمْرَةٌ، حَتَّى إِذَا عَرَفْتُهُمْ خَرَجَ رَجُلٌ مِنْ بَيْنِي وَ بَيْنِهِمْ، فَقَالَ: هَلُمَّ، فَقُلْتُ: أَيْنَ؟ قَالَ: إِلَى النَّارِ وَاللَّهِ، قُلْتُ: وَ مَا شَأْنُهُمْ؟ قَالَ: إِنَّهُمُ ارْتَدُّوا بَعْدَكَ عَلَى أَدْبَارِهِمْ القَهْقَرَى. ثُمَّ إِذَا زُمْرَةٌ، حَتَّى إِذَا عَرَفْتُهُمْ خَرَجَ رَجُلٌ مِنْ بَيْنِي وَ بَيْنِهِمْ، فَقَالَ: هَلُمَّ، قُلْتُ أَيْنَ؟ قَالَ: إِلَى النَّارِ وَاللَّهِ، قُلْتُ: مَا شَأْنُهُمْ؟ قَالَ: إِنَّهُمُ ارْتَدُّوا بَعْدَكَ عَلَى أَدْبَارِهِمْ القَهْقَرَى، فَلاَ أُرَاهُ يَخْلُصُ مِنْهُمْ إِلَّا مِثْلُ هَمَلِ النَّعَمِ»

ابو هریره از پیغمبر نقل می کند که فرمود: در حالي كه من در آنجا ايستاده‌ام گروهي از اصحاب مرا مي‌آورند، تا من آنها را مي‌شناسم مردي از ميان من و آنها خارج مي‌شود و ندا مي‌دهد: بشتابيد! من فرياد مي‌زنم كجا؟ مي‌گويد: به خدا سوگند به سوي آتش دوزخ! مي‌گويم: مگر آنها چه كار كردند؟ مي‌گويد: آنها بعد از تو به گذشته پست و جاهلي خود عقب گرد نمودند سپس گروهي از صحابه را مي‌آورند، تا من آنها را مي‌شناسم مردي از ميان من و آنها خارج مي‌شود و ندا مي‌دهد: بشتابيد! من فرياد مي‌زنم كجا؟ مي‌گويد: به خدا سوگند به سوي آتش دوزخ! مي‌گويم: مگر آنها چه كار كردند؟ مي‌گويد: آنها بعد از تو به گذشته پست و جاهلي خود عقب گرد نمودند. از اين‌رو نمي‌بينم آنها را مگر اين كه همه را وارد دوزخ مي‌سازند و كسي از آنها نجات نمي‌يابد مگر تعداد بسيار كمي از آنها.

صحيح بخاري، ج5، ص 2407، كتاب الرقاق، باب في الحوض، ح 6215؛ دار النشر: دار ابن كثير اليمامة - بيروت - 1407 - 1987، الطبعة: الثالثة، تحقيق: د. مصطفى ديب البغا

تعداد روایت های نقل شده از هر کدام از صحابه!

همانگونه که گفتیم، از 120 هزار صحابه پیغمبر، فقط 10هزار نفر اسمشان در کتابها آمده است. و از این ده هزار نفر، کمتر از هزار نفر از صحابه روایت نقل کرده اند. نکته مهم و اساسی اینجاست که بدانیم این صحابه، هر کدام چند روایت دارند:

الف) کثیر الروایت ها:

در میان صحابه ای که روایت نقل کرده اند، برخی صحابه هستند که صاحب روایات فراوانی می باشند. لذا معروف هستند به «کثیرالروایت» که عبارتند از:

1- «ابوهریره»: 5374 روایت!

در کتابهای حدیثی اهل سنت، از «ابوهریره»، تعداد 5374 روایت نقل شده است. این در حالی است که مجموع روایات «صحاح ستّه» اهل سنت، یعنی «صحیح بخاری»، «صحیح مسلم»، «سنن نسائی»، «سنن ترمزی»، «سنن ابی داود»، و «سنن ابن ماجه» - که البته برخی ها به جای سنن ابن ماجه، «موطا مالک» را ذکر می کنند - مجموع روایات صحاح سته، بعد از حذف مکررات،9800 روایت می شود!

آقای «ابن اثیر» کتابی دارد به نام «جامع الأصول». ایشان آمده روایات «صحاح سته» را بررسی کرده، مکررات را حذف کرده، و باقی روایات را در یک کتاب آورده است. یعنی همان کاری که مرحوم «فیض کاشانی» در «وافی» کرده است. یعنی آمده روایات مکرر «کتب اربعه» را حذف کرده. و آن چه مانده را در کتاب وافی آورده است. مثلاً روایتی که در کتاب «کافی» چند بار بوده، در «تهذیب» هم بوده، در «من لایحضره الفقیه» هم آمده بوده، ایشان آمده این مکررات را حذف کرده و آن روایت را فقط یک بار آورده است.

آقای «ابن اثیر» مجموع روایاتی را که بعد از حذف مکررات صحاح سته، در کتاب «جامع الأصول» آورده، كمتر از 10.000 روايت شده است.

از كل روايات كتب روائي اهل سنت، 5374 روایت، فقط از «ابوهریره» است! یعنی 50% روایات اهل سنت، از کیسه «ابوهریره» است!

2- «عبدالله بن عمر»: 2630 روایت!

از جناب «عبدالله بن عمر»، فرزند خلیفه دوم، «عمر بن خطاب»، حدود 2630 روایت، در جوامع روائی اهل سنت نقل شده است.

3- «انس بن مالک»: 2286 روایت!

از جناب «انس بن مالک» که خادم پیغمبر اکرم بود، حدود 2286 روایت در کتابهای حدیثی و... اهل سنت نقل شده است.

4- «عایشه»: 2210 روایت!

از جناب «عایشه»، همسر نبی مکرم، بالغ بر 2210 روایت نقل شده است.

ب) صحابه ای که بین 1000 تا 2000 روایت دارند:

1- «عبدالله بن عباس»: 1660 روایت

2- «جابربن عبدالله» 1540 روایت

3- «ابوسعید خدری» 1170 روایت

1- «عبدالله بن مسعود»: 848 روایت

2- «عبدالله بن عمروعاص»: 700 روایت

3- «امیرالمؤمنین»(سلام الله علیه): 537 روایت

خیلی عجیب است که کل روایات «امیرالمؤمنین» در صحاح ستّه اهل سنت، 10% روایات «ابوهریره» است. ابوهریره 5370 روایت دارد و امیرالمؤمنین 537 روایت!

جالب است بدانید که «ابوهریره» سال ششم هجری مسلمان شده است. یعنی بعد از فتح خیبر و حدود 18ماه با پیغمبر بوده است. بعد از آن رفت «بحرین» و بعد از رحلت پیغمبر آمد «مدینه». مجموعاً هجده ماه با پیغمبر بود و روایاتش 5370 روایت شده است؛ ولی امیرالمؤمنین که از اول طفولیت تا آخرین لحظه با پیغمبر و ملازم با پیغمبر بوده است، در تمام سفرها و حضرها با پیغمبر بوده، به غیر از غزوه «تبوک»؛ کل روایات امیرالمؤمنین شده 537 روایت! آیا این عجیب نیست!؟ آیا این تعصب نیست!؟

«محمود أبوریه» در کتاب « شیخ المضیرة ابوهریرة » در این زمینه به نکته جالبی اشاره می کند و می گوید:

«و لو کان علی رضی الله عنه قد حفظ کل یوم عن النبی حدیثاً واحداً، لبلغ ما کان یجب أن یرویه، اکثر من 12الف حدیث. هذا اذا روی حدیثاً واحداً فی کل یوم. فما بالک لو کان قد روی کل ما سمعه و لایستطیع أحد أن یماری فیه»

اگر علی در هر روز فقط یک روایت از پیغمبر حفظ بود، تعداد روایاتی که باید نقل می کرد بیش از 12000 روایت بود. این تنها در صورتی است که علی در هر روز فقط یک روایت نقل کند. حال اگر می خواست تمام آنچه که از پیغمبر شنیده را نقل کند، چه می شد.

شیخ المضیرة ابوهریرة، ص 128؛ دارالمعارف مصر، الطبعة الثالثه

د) صحابه ای که دو روایت دارند:

در میان حدود هزار صحابه ناقل روایت، تعداد 211 صحابه، فقط دو روایت نقل کرده اند!

ه) صحابه ای که یک روایت دارند:

جالب است که از هزار صحابه ای که روایت نقل کرده اند، تعداد 445 صحابه، فقط یک روایت دارند. یعنی از این نزدیک 1000صحابی که روایت دارند؛ حدود 500 صحابه، تک روایتی هستند. یعنی در طول عمرشان، فقط یک روایت از پیغمبر نقل کرده اند!

والسلام علی من اتبع الهدی

واحد تدوین مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)



Share
1 | یعقوب علی | Canada - Calgary | ٢٣:٣٣ - ١٢ بهمن ١٣٩٤ |
با عرض سلام و مانده نباشید. از درگاه ایزد لایزال توفیق بیشتر برای خادمان و نشر دهندگان حقیقت عاجزانه خواستاریم. موفق باشید
2 | محمدزمانی | Iran - Shiraz | ١٧:٤١ - ٢٠ بهمن ١٣٩٤ |
قابل تحسین بود
3 | امیرحسین | Iran - Tehran | ٠٨:٤٢ - ٢٥ اسفند ١٣٩٤ |
با عرض سلام و خسته نباشید خدمت شما
اگر ممکن است فایل pdf این مقاله را هم در سایت قرار دهید.
باتشکر
4 | علی | Iran - Tehran | ٠٧:٠٨ - ١٠ ارديبهشت ١٣٩٥ |
با سلام و خسته نباشید
لطفا مقاله را به صورت pdf روی سایت قرار دهید
5 | علی مول | Iran - Tehran | ١٠:٤٣ - ٠٤ خرداد ١٣٩٥ |
لطفا فایل pdf همه مقالات رو هم قرار دهید
6 | واحد | Iran - Tehran | ١٨:١٩ - ٢٩ بهمن ١٣٩٥ |
بسیار عالی بود ممنون از تلاش شما
   
* نام:
* پست الکترونیکی:
* متن نظر :
  

آخرین مطالب