2024 March 28 - پنج شنبه 09 فروردين 1403
بررسي گزارش‌هاي ولادت اميرمومنان عليه السلام در ميراث حديثي اماميه و اهل سنت
کد مطلب: ٩٠٥٢ تاریخ انتشار: ٢٦ بهمن ١٤٠٠ - ١٨:٤٧ تعداد بازدید: 6395
مقالات » امیرالمؤمنین علیه السلام
بررسي گزارش‌هاي ولادت اميرمومنان عليه السلام در ميراث حديثي اماميه و اهل سنت

بررسي گزارش رسول خدا، اميرالمومنين، يزيد بن قعنب، عباس و اُم العارة بنت عبادة

درآمد

امیرمؤمنان علی علیه السلام فضائل بی شماری دارد. برخی از این فضائل، از ویژگی های خاص آن حضرت به شمار می رود، به گونه ای که احدی را بهره­ای از آن نیست. یکی از آن فضیلت های منحصر به فرد، ولادت در خانه خداوند: کعبه است. اما سوگمندانه باید گفت این منقبت از سوی برخی اهل سنت انکار شده است. امتناع این دسته، بستر پژوهش پیش روی را فراهم آورد. آنچه در پی می آید کاوشی از مستندهای روایی این مسأله در منابع فریقین [شیعه و اهل تسنن] به همراه دیدگاه عده­ای از عالمان این دو فرقه است.

بررسی گزارش‌ها

گزارش‌های ولادت امیرمومنان علی علیه السلام در کعبه، در ابواب مختلف از میرات علمی فریقین از جمله باب «مولد الإمام علی علیه السلام» نمایان گشته است. این گزارش­ها سطح یکسانی ندارند؛ برخی از آن به اصل ولادت در کعبه نظر دارند؛ برخی نیز با وجود اختلاف در شرح تفصیلی ماجرا، به طور مشترک از ورود فاطمه بنت اسد سلام الله و صلواته علیها در خانه خدا و ولادت امیرمومنان علیه السلام در آن، سخن به میان آورده است. لازم به ذکر است عده­ای از عالمان اسلامی در انعکاس گزارش‌های ولادت، ذکری از سلسله راویان آن ننموده اند. از همین رو، رویکرد پژوهش حاضر متوجه گزارش‌های مُسنَد واقعه گشته و از گزارش­های فاقد سند، صرفاً به ذکر آن ها بدون هر گونه توضیح، بسنده می شود.

بر پایه بررسی‌های به جای آمده، گزارش­های مُسند، دست‌کم با پنج طریق از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، امیر مؤمنان علیه السلام، عباس بن عبد المطلب، یزید بن قعنب و اُم العارة بنت عبادة، در میراث فریقین بازتاب داشته است. این حجم از روایات (صرف نظر از روایات فاقد سند) در اصطلاح دانش حدیث، مستفیض بوده که از اعتبار و ارزشمندی درخور توجهی برخودار می‌باشد. البته از سخن حاکم نیشابوری، حدیث‌شناس برجسته اهل سنت و نیز خسن برخی عالمان امامی همچون مرحوم سید هاشم بحرانی به خوبی این نکته برمی‌آید که گزارش‌های ولادت امام علی علیه السلام در کعبه، از کثرت فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده و برترین اعتبار ممکن یک حدیث یعنی تواتر را داراست (متن کلام هر دو در ادامه خواهد آمد).

گزارش‌های مسند

یکم: طریق رسول خدا صلی الله علیه وآله

این گزارش را نخست سید بن طاووس از کتاب «مولد مولانا علی علیه السلام بالبیت» تالیف شیخ صدوق رحمه الله و صاحب كتاب «جامع الاخبار» به طور خلاصه از طریق جابر بن عبد الله انصاری و او از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آورده است. سپس شاذان بن جبرئیل قمی در «الفضائل» خود، تفصیل آن را انعکاس داده است. در این گزارش از آثار با برکت ولادت امیرمومنان علیه السلام بر زمین و آسمان و نیز شادمانی جناب ابوطالب علیه السلام از این واقعه، همچنین اعلام ولادت فرزندش، سخن به میان آمده است.

سید بن طاووس می نویسد:

[الباب فيما نذكره من تسمية مولانا علي عليه السلام بأمير المؤمنين] رأيت ذلك و رويته من كتاب مولد مولانا علي عليه السلام بالبيت تأليف أبي جعفر محمد بن بابويه قد رواه عن رجال الجمهور فلذلك أذكره و أقتصر على المراد منه. فَقَالَ: حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَينُ بْنُ عَطَا قَالَ حَدَّثَنَا شَاذَانُ بْنُ الْعَلَاءِ قَالَ حَدَّثَنَا يحْيى بْنُ أَبِي يحْيى قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ عَبْدِ الصَّمَدِ قَالَ حَدَّثَنِي مُسْلِمُ بْنُ خَالِدٍ الْمَكِّي قَالَ حَدَّثَنَا جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِي قَالَ: سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص عَنْ مِيلَادِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَقَالَ آه آه لَقَدْ سَأَلْتَنِي عَنْ خَيرِ مَوْلُودٍ بَعْدِي عَلَى سُنَّةِ الْمَسِيحِ عليه السلام.‏

این باب درباره نامیدن امام علی علیه السلام به امیر المومنین است. این روایت را دیده و آن را از کتاب «مولد مولانا علی علیه السلام بالبیت» تالیف شیخ صدوق روایت می کنم که آن را از علمای اهل سنت روایت کرده است. پس به همین سبب آن را ذکر می کنم و به مقداری که مقصود ماست، اکتفاء می نمایم. او با سلسله سند خودش از جابر نقل می کند که گفت: از رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم درباره ولادت امام علی علیه السلام پرسیدم، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: آه آه همانا درباره بهترین مولود پس از من پرسیدی که بر سنت حضرت عیسی بن مریم علیه السلام تولد یافت.

ابن طاووس، على بن موسى‏ (متوفای 664)،الیقین باختصاص مولانا علی علیه السلام بإمرة المؤمنین، ص 191.

در كتاب «جامع الاخبار» نیز چنین آمده است:

رُوِی بِإِسْنَادٍ صَحِيحٍ عَنْ عَلِي بْنِ الْحُسَينِ بْنِ مُوسَى بْنِ بَابَوَيهِ الْقُمِّي قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرٌ النَّجَّارُ دوريستي [الدُّورْيسْتِي‏] قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ قَالَ حَدَّثَنِي الشَّيخُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِي بْنِ الْحُسَينِ بْنِ مُوسَى بْنِ بَابَوَيهِ الْقُمِّي وَ حَدَّثَنِي يحْيى بْنُ أَحْمَدَ بْنِ يحْيى قَالَ حَدَّثَنِي عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ عَبْدِ الصَّمَدِ قَالَ حَدَّثَنِي مُسْلِمُ بْنُ خَالِدٍ الْمَكِّي قَالَ حَدَّثَنِي جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص عَنْ مِيلَادِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَقَالَ ص لَقَدْ سَأَلْتَنِي عَنْ خَيرِ مَوْلُودٍ وُلِدَ بَعْدِي عَلَى سُنَّةِ الْمَسِيحِ‏ ... .

الشعیری، محمد بن محمد، (متوفای قرن 6)، جامع الاخبار، ص 16، ناشر: مطبعة حیدریة.

مشروح روایت به گزارش شاذان بن جبریل این است:

أَخْبَرَنَا الشَّيخُ الْإِمَامُ الْعَالِمُ الْوَرِعُ النَّاقِلُ ضِياءُ الدِّينِ شَيخُ الْإِسْلَامِ أَبُو الْعَلَاءِ الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ يحْيى الْعَطَّارُ الْهَمَدَانِي ره فِي هَمَدَانَ فِي مَسْجِدِهِ فِي الثَّانِي وَ الْعِشْرِينَ مِنْ شَعْبَانَ سَنَةَ ثَلَاثٍ وَ ثَلَاثِينَ وَ سِتِّمِائَةٍ قَالَ حَدَّثَنَا الْإِمَامُ رُكْنُ الدِّينِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ الْفَارِسِي قَالَ حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ رَوْقٍ الْخَطَّابِي قَالَ حَدَّثَنَا الْحَجَّاجُ بْنُ مِنْهَالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ شَاذَانَ بْنِ الْعَلَاءِ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ عَنْ سَالِمٍ عَنْ خَالِدِ بْنِ السَّرِي عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِي قَالَ: سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص عَنْ مِيلَادِ عَلِي بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع فَقَالَ آهْ‏ آهْ‏ سَأَلْتَ عَجَباً يا جَابِرُ عَنْ خَيرِ مَوْلُودٍ وُلِدَ بَعْدِي عَلَى سُنَّةِ الْمَسِيحِ ... كَانَ رَجُلٌ فِي ذَلِكَ الزَّمَانِ وَ كَانَ زَاهِداً عَابِداً يقَالُ لَهُ الْمُثْرِمُ بْنُ زَغِيبٍ الشَّيقُبَانُ وَ كَانَ مِنْ أَحَدِ الْعُبَّادِ ... ثُمَّ قَالَ أَبْشِرْ يا هَذَا [يعني اباطالب] فَإِنَّ الْعَلِي الْأَعْلَى أَلْهَمَنِي إِلْهَاماً فِيهِ بِشَارَتُكَ فَقَالَ أَبُو طَالِبٍ وَ مَا هُوَ قَالَ وَلَدٌ يولَدُ مِنْ ظَهْرِكَ هُوَ وَلِي اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِمَامُ الْمُتَّقِينَ وَ وَصِي رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ... قَالَ أَبُو طَالِبٍ إِنِّي لَا أَعْلَمُ حَقِيقَةَ مَا تَقُولُ إِلَّا بِبُرْهَانٍ مُبِينٍ وَ دَلَالَةٍ وَاضِحَةٍ قَالَ الْمُثْرِمُ مَا تُرِيدُ قَالَ أُرِيدُ أَنْ أَعْلَمَ مَا تَقُولُهُ حَقٌّ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ أَلْهَمَكَ ذَلِكَ قَالَ فَمَا تُرِيدُ أَنْ أَسْأَلَ لَكَ اللَّهَ تَعَالَى أَنْ يطْعِمَكَ فِي مَكَانِكَ هَذَا قَالَ أَبُو طَالِبٍ أُرِيدُ طَعَاماً مِنَ الْجَنَّةِ فِي وَقْتِي هَذَا قَالَ فَدَعَا الرَّاهِبُ رَبَّهُ قَالَ جَابِرٌ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَمَا اسْتَتَمَّ الْمُثْرِمُ دُعَاءَهُ حَتَّى أُوتِي بِطَبَقٍ عَلَيهِ فَاكِهَةٌ مِنَ الْجَنَّةِ وَ عِذْقُ رُطَبٍ وَ عِنَبٍ وَ رُمَّانٍ فَجَاءَ بِهِ الْمُثْرِمُ إِلَى أَبِي طَالِبٍ فَتَنَاوَلَ مِنْهُ رُمَّانَةً ثُمَّ نَهَضَ مِنْ سَاعَتِهِ إِلَى فَاطِمَةَ بِنْتِ أَسَدٍ رض فَلَمَّا اسْتَوْدَعَهَا النُّورَ ارْتَجَّتِ الْأَرْضُ وَ تَزَلْزَلَتْ بِهِمْ سَبْعَةَ أَيامٍ حَتَّى أَصَابَ قُرَيشاً مِنْ ذَلِكَ شِدَّةٌ فَفَزِعُوا ...ثُمَّ صَعِدَ أَبُو طَالِبٍ الْجَبَلَ وَ قَالَ لَهُمْ أَيهَا النَّاسُ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ أَحْدَثَ فِي هَذِهِ اللَّيلَةِ حَادِثاً وَ خَلَقَ فِيهَا خَلْقاً ... فَبَكَى وَ رَفَعَ يدَيهِ وَ قَالَ إِلَهِي وَ سَيدِي أَسْأَلُكَ بِالْمُحَمَّدِيةِ الْمَحْمُودَةِ وَ الْعَلَوِيةِ الْعَالِيةِ وَ الْفَاطِمِيةِ الْبَيضَاءِ إِلَّا تَفَضَّلْتَ عَلَى تِهَامَةَ بِالرَّأْفَةِ وَ الرَّحْمَةِ قَالَ جَابِرٌ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَوَ اللَّهِ الَّذِي خَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ قَدْ كَانَتِ الْعَرَبُ تَكْتُبُ هَذِهِ الْكَلِمَاتِ فَيدْعُونَ بِهَا عِنْدَ شَدَائِدِهِمْ فِي الْجَاهِلِيةِ وَ هِي لَا تَعْلَمُهَا وَ لَا تَعْرِفُ حَقِيقَتَهَا حَتَّى وُلِدَ عَلِي بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع فَلَمَّا كَانَ فِي اللَّيلَةِ الَّتِي وُلِدَ فِيهَا ع أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ وَ تَضَاعَفَتِ النُّجُومُ فَأَبْصَرَتْ مِنْ ذَلِكَ عَجَباً فَصَاحَ بَعْضُهُمْ فِي بَعْضٍ وَ قَالُوا إِنَّهُ قَدْ حَدَثَ فِي السَّمَاءِ حَادِثٌ أَ لَا تَرَوْنَ إِشْرَاقَ السَّمَاءِ وَ ضِياءَهَا وَ تَضَاعُفَ النُّجُومِ بِهَا قَالَ فَخَرَجَ أَبُو طَالِبٍ وَ هُوَ يتَخَلَّلُ سِكَكَ مَكَّةَ وَ مَوَاقِعَهَا وَ أَسْوَاقَهَا وَ هُوَ يقُولُ لَهُمْ أَيهَا النَّاسُ وُلِدَ اللَّيلَةَ فِي الْكَعْبَةِ حُجَّةُ اللَّهِ تَعَالَى وَ وَلِي اللَّه‏ ...

جابر می گوید از رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم درباره ولادت امام علی علیه السلام پرسیدم، پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: آه آه همانا درباره بهترین مولود پس از من پرسیدی که بر سنت عیسی بن مریم علیه السلام تولد یافت ... در آن زمان مردی عابد و زاهد بود که او را مثرم می گفتند. او یکی از عابدان بود. او گفت: ای ابوطالب! بر تو بشارت باد همانا خداوند بزرگ مرا الهامی نمود که در آن بشارتی برای توست. ابوطالب گفت: آن چیست؟ مثرم گفت: فرزندی از پشت تو بیرون می آید که ولی خدا، امام متقین وجانشین رسول رب العالمین صلی الله علیه و آله و سلم است ... ابو طالب گفت: من حقیقت آنچه را که می گویی نمی دانم مگر به دلیل روشن. مثرم گفت: چه می خواهی؟ گفت: می خواهم بدانم آنچه می گویی حق است و خداوند به تو الهام نموده است. گفت: چه می خواهی تا آنکه از خداوند بخواهم تو را در اینجا از طعام سیر گرداند؟ حضرت ابوطالب فرمود: طعامی بهشتی می خواهم. در این هنگام مثرم خداوند را خواند. جابر می گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هنوز دعایش تمام نشده بود که طبقی آورده شد و بر آن میوه­ی بهشتی و خوشه­ی خرما و انگور و انار بود. مثرم آن را برای ابوطالب علیه السلام آورد و اناری از آن خورد. سپس برخاست و نزد فاطمه بنت اسد علیها السلام رفت. زمانی که نور [حضرت علی علیه السلام در رحم] فاطمه بنت اسد قرار گرفت، زمین به لرزه در آمد و به مدت هفت روز در حال لرزش بود تا آنکه قریش از این ماجرا احساس ترس نمودند... سپس حضرت ابوطالب علیه السلام بر بالای کوه رفت و گفت: ای مردم بدانید خدای تعالی در این شب حادثه ای ایجاد کرد و مخلوقی جدید خلق نمود ... این هنگام حضرت ابوطالب علیه السلام گریه کرد و دستانش را بالا برد و عرضه داشت: خداوندا، آقای من، از تو درخواست می کنم به حق مقام محمدی که ستایش شده و جای گاه علوی بلند مرتبه به جایگاه و شان فاطمی درخشان، بر سرزمین مکه رأفت و رحمت را ارزانی بداری. جابر می گوید: پیامبر صلی الله علیه وآله فرمودند: به خدایی قسم که دانه را آفرید و انسان را خلق نمود عرب این جملات جناب ابوطالب علیه السلام را نوشتند و در زمان جاهلیت در سختی ها و مشکلات با این جملات خداوند را می خواندند ولی نمی دانستند معنای آن چیست و حقیقت آن را درک نمی کردند تا اینکه [حضرت] علی بن ابی طالب [علیه السلام] متولد شد؛ در شبی که ایشان پا به جهان گذاشت، زمین را نور فرا گرفت و [گویا] ستارگان دو برابر شدند. این مایه تعجب همگان گشت. برخی از آنان فریاد می زدند و می گفتند در آسمان حادثه ای رخ داد آیا روشنی و نور آسمان و دو برابر شدن ستارگان را نمی بینید؟ در این هنگام حضرت ابوطالب علیه السلام خارج شد در حالی که در کوچه ها و بازارهای مکه تردد می کرد و می گفت: ای مردم! امشب در کعبه حجت خدا و ولی او متولد شده است ... .

القمی، شاذان بن جبرئیل، (متوفای 660هـ) الفضائل، ص 54 الی 56، ناشر : منشورات المطبعة الحیدریة ومكتبتها - النجف الأشرف، ال چاپ : 1381 - 1962 م.

لازم به ذکر است علامه مجلسی همین روایت را از کتاب «غُرر الدرر» نیز گزارش می کند.

كِتَابُ غُرَرِ الدُّرَرِ لِلسَيدِ حَيدَرِ الْحُسَينِي عَنِ الشَّيخِ جَمَالِ الدِّينِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّشِيدِ الْأَصْبَهَانِي عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ الْعَطَّارِ الْهَمَدَانِي عَنِ الْإِمَامِ رُكْنِ الدِّينِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ الْفَارِسِي عَنْ فَارُوقٍ الْخَطَّابِي عَنْ حَجَّاجِ بْنِ مِنْهَالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عِمْرَانَ الْفَسَوِي عَنْ شَاذَانَ بْنِ الْعَلَاءِ عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ مُسْلِمِ بْنِ خَالِدٍ الْمَكِّي عَنْ أَبِي الزُّبَيرِ عَنْ جَابِرٍ مِثْلَه‏.

المجلسی، محمد باقر (متوفاى1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‏35، ص: 106، تحقیق: محمد الباقر البهبودی، ناشر: مؤسسة الوفاء - بیروت - لبنان، الطبعة: الثانیة المصححة، 1403هـ - 1983م.

دوم: طریق امیر مؤمنان علی علیه السلام

این گزارش را طبری امامی و حسین بن عبد الوهاب با سلسله سند، از طریق جناب میثم تمار از امیر مومنان علی علیه السلام نقل کرده اند. بر پایه این گزارش سعید بن فضل در میان جمعیتی که امام علی علیه السلام نیز در آن حضور داشت، در سخنانی که بیانگر فضائل آن حضرت از جمله ولادت ایشان در خانه خدا است، آغاز به سخن نمود و در میان آن جمعیت کسی سخنانش را رد نکرد. امام علی علیه السلام نیز سخنش را تایید نمود و فرمود: ای سعید بن فضل آن چه گفتی من هستم. متن این روایت، چنین است:

حدثنا أبو التحف علي بن محمد بن إبراهيم المصري قال [ حدثني ] الأشعث بن مرة عن المثنى بن سعيد عن هلال بن كيسان الكوفي الجزار عن الطيب الفواخري عن عبد الله بن سلمة الفتحي عن شقادة بن الاصيد العطار البغدادي قال [ حدثني ] عبد المنعم بن الطيب عن العلا بن وهب بن قيس عن الوزير أبي محمد [ بن ] سايلويه رضي الله عنه فإنه كان من أصحاب أمير المؤمنين عليه السلام [ العارفين وروى جماعتهم ] عن ابن حريز عن أبي الفتح المغازلي عن أبي جعفر ميثم التمار قال: كنت بين يدي مولاي أمير المؤمنين عليه السلام إذ دخل علينا من الباب رجل مشذب عليه قباء أدكن ... وقال: أيكم المجتبى في الشجاعة أيكم المولود في الحرم ... فقال أمير المؤمنين عليه السلام: أنا يا سعد بن الفضل بن الربيع بن مدركة ...

میثم تمار گوید: روزی در کوفه در محضر امیرالمؤمنین علیه السلام نشسته بودم که ناگهان مردی بلند قامت، با قبای خز تیره رنگ بر تن، وارد شد ... و گفت: کدام یک از شما در شجاعت برگزیده است؟ کدام یک از شما در کعبه دیده به جهان گشوده است؟... علی علیه السلام فرمود: ای سعد بن فضل بن ربیع بن مدرکة آنچه گفتی من هستم ... .

طبرى آملى، محمد بن جریر بن رستم‏ (متوفای قرن 5)، نوادر المعجزات، ص 32 الی 33.

حسین بن عبد الوهاب، عیون المعجزات ص 18، ناشر: محمد كاظم الشیخ صادق الكتبی منشورات المطبعة الحیدریة فی النجف 1369 هج‍ - 1950 م سال چاپ: 1369چاپخانه: الحیدریة – نجف.

سوم: طریق یزید بن قعنب

این طریق مربوط به یزید بن قعنب یکی از شاهدان عینی است. مطابق این گزارش، دیوار کعبه شکافته شد، فاطمه بنت اسد علیها السلام بدان وارد گشته، مدت چند روز در آن توقف نمود و سرانجام آن حضرت علیه السلام تولد یافت. مادر امام علی علیه السلام پس از شادمانی بسیار از این رخداد، نام گذاری فرزندش را دستوری از طرف خداوند می داند که به همراه بیان پاره­ای از فضائل آن حضرت، توسط پیکی از غیب به وی اعلام گشت. شیخ صدوق در سه کتاب معروف خویش با ذکر سلسله راویان، این چنین روایت می نماید:

حَدَّثَنَا عَلِی بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَى الدَّقَّاقُ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الْأَسَدِي قَالَ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ عَنِ الْحُسَينِ بْنِ يزِيدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ ثَابِتِ بْنِ دِينَارٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيرٍ قَالَ قَالَ يزِيدُ بْنُ قَعْنَبٍ‏ كُنْتُ جَالِساً مَعَ الْعَبَّاسِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ فَرِيقٍ مِنْ عَبْدِ الْعُزَّى بِإِزَاءِ بَيتِ اللَّهِ الْحَرَامِ إِذْ أَقْبَلَتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ أَسَدٍ أُمُّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام وَ كَانَتْ حَامِلَةً بِهِ لِتِسْعَةِ أَشْهُرٍ وَ قَدْ أَخَذَهَا الطَّلْقُ فَقَالَتْ رَبِّ إِنِّي مُؤْمِنَةٌ بِكَ وَ بِمَا جَاءَ مِنْ عِنْدِكَ مِنْ رُسُلٍ وَ كُتُبٍ وَ إِنِّي مُصَدِّقَةٌ بِكَلَامِ جَدِّي إِبْرَاهِيمَ الْخَلِيلِ عليه السلام وَ أَنَّهُ بَنَى الْبَيتَ الْعَتِيقَ فَبِحَقِّ الَّذِي بَنَى هَذَا الْبَيتَ وَ بِحَقِّ الْمَوْلُودِ الَّذِي فِي بَطْنِي لَمَّا يسَّرْتَ عَلَي وِلَادَتِي قَالَ يزِيدُ بْنُ قَعْنَبٍ فَرَأَينَا الْبَيتَ وَ قَدِ انْفَتَحَ عَنْ ظَهْرِهِ وَ دَخَلَتْ فَاطِمَةُ فِيهِ وَ غَابَتْ عَنْ أَبْصَارِنَا وَ الْتَزَقَ الْحَائِطُ فَرُمْنَا أَنْ ينْفَتِحَ لَنَا قُفْلُ الْبَابِ فَلَمْ ينْفَتِحْ فَعَلِمْنَا أَنَّ ذَلِكَ أَمْرٌ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ خَرَجَتْ بَعْدَ الرَّابِعِ وَ بِيدِهَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام ثُمَ‏ قَالَتْ ... لَمَّا أَرَدْتُ أَنْ أَخْرُجَ هَتَفَ بِي هَاتِفٌ يا فَاطِمَةُ سَمِّيهِ عَلِياً فَهُوَ عَلِي وَ اللَّهُ الْعَلِي الْأَعْلَى يقُولُ إِنِّي شَقَقْتُ اسْمَهُ مِنِ اسْمِي وَ أَدَّبْتُهُ بِأَدَبِي وَ وَقَفْتُهُ عَلَى غَامِضِ عِلْمِي وَ هُوَ الَّذِي يكْسِرُ الْأَصْنَامَ فِي بَيتِي وَ هُوَ الَّذِي يؤَذِّنُ فَوْقَ ظَهْرِ بَيتِي وَ يقَدِّسُنِي وَ يمَجِّدُنِي فَطُوبَى لِمَنْ أَحَبَّهُ وَ أَطَاعَهُ وَ وَيلٌ لِمَنْ أَبْغَضَهُ وَ عَصَاه‏.

یزید بن قعنب گوید من با عباس بن عبد المطلب و جمعى از عبد العزى برابر خانه كعبه نشسته بودیم كه فاطمه بنت اسد علیها السلام كه در ماه نهم بارداری امیرمومنان علیه السلام بود و درد تولد نوزاد داشت، وارد شد و گفت: خدایا من به تو و بدان چه از نزد تو آمده است از رسولان و كتاب ها، ایمان دارم و به سخن جدم ابراهیم خلیل تصدیق دارم و او است كه این بیت عتیق را ساخت. به حق آنكه این خانه را ساخته و به حق مولودى كه در شكم من است ولادت را بر من آسان كن. یزید بن قعنب گوید دیدیم كه خانه از پشت شكافت و فاطمه علیها السلام به درون آن رفت و از دیده ما نهان شد و دیوار به هم آمد. خواستیم قفل در خانه را بگشائیم، گشوده نشد. در این هنگام دانستیم كه این امر از طرف خداى عز و جل است. پس از چهار روز بیرون آمد در حالی که علی علیه السلام را در دست داشت. سپس گفت ... چون خواستم بیرون آیم هاتفى آواز داد اى فاطمه نامش را على بگذار كه او على است و خداى اعلى میفرماید : من نام او را از نام خود گرفتم و به ادب خود تادیبش نمودم و دانش پیچیده خویش را بدو آموختم و اوست كه بت‏ها را در خانه من می شكند و اوست كه در بام خانه‏ام اذان میگوید و مرا تقدیس و تمجید میكند. خوشا بر كسى كه او را دوست دارد و فرمان از او بردارد و وای بر كسى كه او را دشمن دارد و از او نافرمانى كند.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین (متوفاى381هـ)، الأمالی، ص 194 الی 195، تحقیق و نشر: قسم الدراسات الاسلامیة - مؤسسة البعثة - قم، الطبعة: الأولى، 1417هـ.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین (متوفای 381هـ)، علل الشرائع، ج 1 ص 135 الی 136، تحقیق وتقدیم : السید محمد صادق بحر العلوم، ناشر : منشورات المكتبة الحیدریة ومطبعتها - النجف الأشرف، الطبع: 1385 - 1966 م.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین،(متوفاى381هـ)، معانی الأخبار، ص 62، ناشر: جامعه مدرسین، قم‏، اول، 1403 ق‏.

لازم به ذکر است صاحب کتاب بشارة المصطفی صلی الله علیه و آله همین روایت را با اضافه یک نفر در ابتدای سند از شیخ صدوق نقل کرده است:

أَخْبَرَنَا الرَّئِيسُ الزَّاهِدُ الْعَابِدُ الْعَالِمُ أَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ الْحُسَينِ بْنِ الْحَسَنِ فِي الرَّي سَنَةَ عَشَرَةٍ وَ خَمْسِمِائَةٍ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِيهِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَينِ عَنْ عَمِّهِ الشَّيخِ السَّعِيدِ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِي بْنِ الْحُسَينِ بْنِ بَابَوَيهِ رَضِي اللَّهُ عَنْهُمْ قَالَ: حَدَّثَنِي عَلِي بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَى الدَّقَّاقُ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الْأَسَدِي قَالَ: حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ عَنِ الْحُسَينِ بْنِ يزِيدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ ثَابِتِ بْنِ‏ دِينَارٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيرٍ قَالَ: قَالَ: يزِيدُ بْنُ قَعْنَبٍ‏: كُنْتُ جَالِساً مَعَ الْعَبَّاسِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ ...

الطبری، عماد الدین أبی جعفر محمد بن أبی القاسم (متوفای525هـ)، بشارة المصطفى (صلى الله علیه وآله) لشیعة المرتضى علیه السلام، ص 27، تحقیق: جواد القیومی الأصفهانی، طبع ونشر: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة الطبعة: الأولى1420 ه‍ .

چهارم: طریق عباس بن عبد المطلب

این گزارش را شیخ طوسی رحمه الله با سه سند از عباس عموی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم که شاهد عینی دیگری است و نیز یزید بن قعنب انعکاس داده است. لازم به ذکر است دو راوی آن یعنی عایشه و انس بن مالک از راویان اهل سنت به شمار می روند.

متن گزارش به قرا ذیل است:

حَدَّثَنَا الشَّيخُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِي بْنِ الْحَسَنِ الطُّوسِي (رَضِي اللَّهُ عَنْهُ)، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو الْحَسَنِ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَاذَانَ، قَالَ: حَدَّثَنِي أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَيوبَ، قَالَ: حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ الْحَسَنِ الْقَاضِي، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ: حَدَّثَنِي أَبُو حَبِيبَةَ، قَالَ: حَدَّثَنِي سُفْيانُ بْنُ عُيينَةَ، عَنِ الزُّهْرِي، عَنْ عَائِشَةَ.

قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ شَاذَانَ: وَ حَدَّثَنِي سَهْلُ بْنُ أَحْمَدَ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عُمَرَ الرُّبَيعِي، قَالَ: حَدَّثَنَا زَكَرِيا بْنُ يحْيى، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ، قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ قَتَادَةَ، عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ.

قَالَ ابْنُ شَاذَانَ: وَ حَدَّثَنِي إِبْرَاهِيمُ بْنُ عَلِي، بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَلَيهِمَا السَّلَامُ عَنْ آبَائِهِ عَلَيهِمُ السَّلَامُ قَالَ: كَانَ الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ يزِيدُ بْنُ قَعْنَبٍ جَالِسَينِ مَا بَينَ فَرِيقِ بَنِي هَاشِمٍ إِلَى فَرِيقِ عَبْدِ الْعُزَّى بِإِزَاءِ بَيتِ اللَّهِ الْحَرَامِ، إِذْ أَتَتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ أَسَدِ بْنِ هَاشِمٍ أُمِّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيهِ السَّلَامُ وَ كَانَتْ حَامِلَةً بِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيهِ السَّلَامُ لِتِسْعَةِ أَشْهُرٍ فَوَقَفَتْ بِإِزَاءِ الْبَيتِ الْحَرَامِ وَ قَدْ أَخَذَهَا الطَّلْقُ فَرَمَتْ بِطَرْفِهَا نَحْوَ السَّمَاءِ وَ قَالَتْ: أَي رَبِ‏ إِنِّي‏ مُؤْمِنَةٌ بِكَ‏ وَ بِمَا جَاءَ بِهِ مِنْ عِنْدِكَ الرَّسُولُ فَأَسْأَلُكَ بِحَقِّ هَذَا الْبَيتِ وَ بِهَذَا الْمَوْلُودِ الَّذِي فِي أَحْشَائِي الَّذِي ... لَمَّا يسَّرْتَ عَلَي وِلَادَتِي قَالَ الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ يزِيدُ بْنُ قَعْنَبٍ: لَمَّا تَكَلَّمَتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ أَسَدٍ رَأَينَا الْبَيتَ قَدِ انْفَتَحَ مِنْ ظَهْرِهِ وَ دَخَلَتْ فَاطِمَةُ فِيهِ وَ غَابَتْ عَنْ أَبْصَارِنَا ثُمَّ عَادَتِ الْفَتْحَةُ وَ الْتَزَقَتْ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى فَرُمْنَا أَنْ نَفْتَحَ الْبَابَ لِيصِلَ إِلَيهَا بَعْضُ نِسَائِنَا فَلَمْ ينْفَتِحِ الْبَابُ فَعَلِمْنَا أَنَّ ذَلِكَ أَمْرٌ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ تَعَالَى وَ بَقِيتْ فَاطِمَةُ فِي الْبَيتِ ثَلَاثَةَ أَيامٍ فَلَمَّا كَانَ بَعْدَ ثَلَاثَةِ أَيامٍ انْفَتَحَ الْبَيتُ مِنَ الْمَوْضِعِ الَّذِي كَانَتْ دَخَلَتْ فِيهِ فَخَرَجَتْ فَاطِمَةُ وَ عَلِي عَلَيهِ السَّلَامُ عَلَى يدَيهَا ثُمَّ قَالَتْ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَضَّلَنِي عَلَى الْمُخْتَارَاتِ مِمَّنْ مَضَى قَبْلِي ... لِأَنِّي وَلَدْتُ فِي بَيتِهِ الْعَتِيقِ فَلَمَّا أَرَدْتُ أَنْ أَخْرُجَ وَ وَلَدِي عَلَى يدَي هَتَفَ بِي هَاتِفٌ وَ قَالَ: يا فَاطِمَةُ، سَمِّيهِ عَلِياً، ... وَ هُوَ الْإِمَامُ بَعْدَ حَبِيبِي وَ نَبِيي ...

عباس بن عبدالمطلب و یزید بن قعنب در میان گروه بنی هاشم و عبدالعزّی در مقابل بیت الله الحرام نشسته بودند هنگامی که فاطمه بنت اسد بن هاشم آمد و در آن روز نُه ماه تمام به امیر المؤمنین علیه السلام حامله بود .فاطمه مقابل بیت الله الحرام ایستاد و رویش را به طرف آسمان بلند نمود و گفت: ای پروردگار من، همانا من به تو و به آنچه از نزد تو فرستاده شده ایمان دارم ... پس از تو می خواهم به حق این خانه و به حق این مولودی که در شکم من است اینکه این ولادت را بر من آسان کنی. عباس بن عبدالمطلب و یزید بن قعنب گفتند: هنگامی که فاطمه بنت اسد این گونه سخن گفت و به این حالت دعا کرد، دیدیم خانه ی کعبه از پشت گشوده شد (دیوار شکافته شد) و فاطمه بنت اسد در آن داخل شد و از چشم ها پنهان گردید و دیوار شکافته شده، به اذن خداوند به حالت اول بازگشت. یعنی شکاف بسته شد. پس از آن هر کاری کردیم که در را باز کنیم و بعضی از زن های ما پیش او بروند در باز نشد. پس دانستیم که همانا آن امر بزرگی از امر خداوند بلند مرتبه است. فاطمه سه روز در خانه کعبه بود. هنگامی که بعد از سه روز از همان جایی که دیوار گشوده شده بود و فاطمه داخل شده بود، دوباره شکافته شد و فاطمه بنت اسد در حالی که علی علیه السلام بر روی دستانش بود از آن خارج شد. و به مردم گفت: همانا خداوند عزّوجلّ مرا بر زنان اختیار شده از کسانی که قبل از من بودند، فضیلت و برتری داد ... برای اینکه من فرزندم را در بیت عتیق به دنیا آوردم و هنگامی که اراده نمودم که از خانه کعبه با فرزندم که در آغوشم بود خارج شوم، هاتفی از غیب گفت: ای فاطمه او را علی بنام ... او امامِ پس از حبیب و نبی من است.

الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفاى460هـ)، الأمالی، ص 706 الی 707، تحقیق : قسم الدراسات الاسلامیة - مؤسسة البعثة، ناشر: دار الثقافة ـ قم ، الطبعة: الأولى، 1414هـ

پنجم: طریق اُم العارة بنت عبادة

این گزارش را ابن مغازلی از عالمان سده پنجم اهل سنت توسط زیدة بنت قریبه و او از مادرش اُم عماره که یکی دیگر از شاهدان ماجرا بود، نقل کرده است. این گزارش اگر چه در تبیین جزئیات ماجرا با گزارش­های دیگر مقداری متفاوت است اما در رابطه با ورود فاطمه بنت اسد سلام الله علیها به خانه خدا و تولد یافتن امام علی علیه السلام در این مکان، با دیگر گزارش­هاست هم­سو است.

اینک متن گزارش:

أخبرنا أبو طاهر محمد بن علي بن محمد البيع قال أخبرنا أبو عبد الله أحمد بن محمد بن عبد الله بن خالد الكاتب قال حدثنا أحمد بن جعفر بن محمد بن سلم الختلي قال: حدثني عمر بن أحمد بن روح حدثني أبو طاهر يحيى بن الحسن العلوي قال: حدثني محمد بن سعيد الدارمي حدثنا موسى بن جعفر، عن أبيه، عن محمد بن علي عن أبيه علي بن الحسين قال: كنت جالساً مع أبي ونحن زائرون قبر جدنا عليه السلام، وهناك نسوان كثيرة إذ أقبلت امرأة منهن فقلت لها: من أنت يرحمك الله؟ قالت: أنا زيدة بنت قريبة بن العجلان من بني ساعدة. فقلت لها: فهل عندك شيئاً تحدثينا؟ فقالت: إي والله حدثتني أمي أم العارة بنت عبادة بن نضلة بن مالك بن عجلان الساعدي أنها كانت ذات يوم في نساءٍ من العرب إذ أقبل أبو طالب كئيباً حزيناً فقلت له: ما شأنك يا أبا طالب؟ قال: إن فاطمة بنت أسد في شدة المخاض ثم وضع يديه على وجهه فبينا هو كذلك إذ أقبل محمد صلى الله عليه وسلم فقال له: ما شأنك يا عم؟ فقال: إن فاطمة بنت أسد تشتكي المخاض فأخذ بيده وجاء وهي معه فجاء بها إلى الكعبة فأجلسها في الكعبة ثم قال: اجلسي على اسم الله قال: فطلقت طلقة فولدت غلاماً مسروراً نظيفاً منظفاً لم أر كحسن وجهه فسماه أبو طالب علياً وحمله النبي صلى الله عليه وسلم حتى أداه إلى منزلها. قال علي بن الحسين عليهم السلام: فوالله ما سمعت بشيء قط إلا وهذا أحسن منه.

امام سجاد علیه السلام فرمود: با پدرم نشسته بودم و به زیارت پیامبر صلی الله علیه و آله آمده بودیم در آنجا زنان زیادى بودند ناگاه زنى از آنان رو به ما كرد. به او گفتم تو كیستى خدا تو را رحمت كند؟ جواب داد: من زیده دختر قریبه بن عجلان از قبیله بنى ساعده هستم. به او گفتم: آیا چیزى دارى به ما روایت كنى؟ گفت: آرى به خدا. روایت كرد مرا مادرم ام عماره دختر عبادة بن نضلة بن مالك بن عجلان ساعدى كه روزى در میان زنان عرب بودم كه ابو طالب در حالى كه محزون و دل گرفته بود، وارد شد به او گفتم: اى ابو طالب چه مى‏شود تو را؟ گفت: فاطمه بنت اسد در حال زایمان است. سپس دستش را روى صورتش گذاشت. ما آنجا بودیم كه ناگاه رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله و سلّم وارد شد.گفت: اى عمو تو را چه مى‏شود؟ جواب داد: فاطمه بنت اسد از شدت درد زایمان مى‏نالد. پس دست ابو طالب را گرفت و به همراه فاطمه به سوى كعبه آورد و در كعبه نشاند. سپس به فاطمه فرمود: بنشین به نام خدا. همان موقع دردی او را گرفت. سپس پسرى پاكیزه زائید. ابو طالب نام او را «على» گذاشت و پیامبر او را برداشت تا به منزل فاطمه رساند. على بن الحسین علیهما السلام فرمود: به خدا قسم [در خصوص ولادت على علیه السلام] هیچ چیزى نشنیدم مگر این كه این از همه بهتر بود.

ابن المغازلی، علی بن محمد ،(متوفای 483هـ)، مناقب أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیه السلام، ج1 ص 26، تحقیق: أبو عبد الرحمن تركی بن عبد الله الوادعی.

گزارش­های غیر مسند

ناقلان حدیث در پاره­ای موارد، بی آنکه سلسله راویان را بیاورند، تنها متن روایت را گزارش کردند. این امر لزوماً به معنای فاقد سند بودن یک روایت نیست، بلکه می تواند به لحاظ رعایت اختصار یا اُموری مانند شهرت آن روایت و ... باشد. تعدادی از گزارش­های بدون سند، پیرامون ولادت در کعبه به قرار زیر است:

یکم: امام سجاد علیه السلام

رُوِي أَنَّ مُحَمَّدَ بْنَ الْفُضَيلِ الدَّرْوَقِي عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِي قَالَ سَمِعْتُ عَلِي بْنَ الْحُسَينِ ع يقُولُ‏ إِنَّ فَاطِمَةَ بِنْتَ أَسَدٍ رَضِي اللَّهُ عَنْهَا ضَرَبَهَا الطَّلْقُ وَ هِي فِي الطَّوَافِ فَدَخَلَتِ الْكَعْبَةَ فَوَلَدَتْ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع فِيهَا.

قال عمر بن عثمان ذكرت هذا الحديث لسلمة بن الفضل فقال حدثني محمد بن إسحاق عن عمه و موسى بن بشار أن علي بن أبي طالب ع ولد في الكعبة.

از ابو حمزه ثمالی روایت شده است که گفت از امام سجاد علیه السلام شنیدم که فرمود: فاطمه بنت اسد را درد تولد نوزاد فرا گرفت، در حالی که مشغول طواف بود. پس داخل کعبه شد و علی بن ابی طالب علیه السلام را در آنجا به دنیا آورد.

عمر بن عثمان گفت: این حدیث را برای سلمة بن فضل گفتم او گفت: محمد بن اسحاق از عمویش و موسی بن بشار برایم گفتند که علی بن ابی طالب علیه السلام در کعبه تولد یافت.

النیسابوری ، ابو علی محمد بن الفتال (الشهید 508هـ) ، روضة الواعظین ، ص81، تحقیق: السید محمد مهدى السید حسن الخرسان، ناشر: منشورات الرضی ـ قم.

نویسنده در مقدمه این کتاب می نویسد:

و أنا إن شاء الله أفتتح لكل مجلس منها بكلام الله تعالى ثم بآثار النبي و الأئمة ع محذوفة الأسانيد فإن الأسانيد لا طائل فيها إذا كان الخبر شائعا ذائعا.

به خواست خداوند برای هر مجلس، نخست با کلامی از خداوند تعالی سپس آثار رسول خدا و ائمه علیهم السلام، با حذف اسانیدشان شروع می کنم؛ زیرا وقتی که خبر گسترش و شیوع داشته باشد [آوردن] اسانید، فایده­ای ندارد.

النیسابوری ، ابو علی محمد بن الفتال (الشهید 508هـ) ، روضة الواعظین ، ص 1، تحقیق: السید محمد مهدى السید حسن الخرسان، ناشر: منشورات الرضی ـ قم.

دوم: امام صادق علیه السلام

[زيارة اخرى لأمير المؤمنين صلوات الله عليه‏] زَارَ بِهَا الصَّادِقُ عَلَيهِ السَّلَامُ فِي سَابِعَ عَشَرَ رَبِيعٍ الْأَوَّلِ عِنْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ عَلَّمَهَا لِمُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ الثَّقَفِي قَالَ: إِذَا أَتَيتَ مَشْهَدَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيهِ السَّلَامُ فَاغْتَسِلْ غُسْلَ الزِّيارَةِ ... وَ قُل: ... السَّلَامُ عَلَيكَ يا وَالِدَ الْأَئِمَّةِ ... السَّلَامُ عَلَيكَ يا مَنْ‏ وُلِدَ فِي‏ الْكَعْبَة.

[زیارت دیگر برای امیر مؤمنان علیه السلام] که امام صادق علیه السلام در هفده ربیع الاول در هنگام طلوع خورشید، با آن [عبارات] علی علیه السلام را زیارت و آن را به محمد بن مسلم تعلیم نموده است. فرمود: آنگاه که نزد امام علیه السلام آمدی، غسل زیارت به جای آور ... سپس بگو: سلام بر تو ای پدر امامان ... سلام بر تو ای کسی که در خانه خدا تولد یافتی.

المشهدی، الشیخ أبو عبد الله محمد بن جعفر بن علی (متوفاى610هـ)، المزار، ص 205 الی 207، تحقیق: جواد القیومی الأصفهانی، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة : الأولى ، رمضان المبارك 1419هـ .

سوم: امام صادق علیه السلام

عن الصادق عليه السلام ان فاطمة ابنة أسد قالت لما حملت بعلى رآني رسول الله صلى الله عليه وآله بعد أربعة أشهر فقال إن معك حملا يا أماه قلت نعم قال إن ولدتيه ذكرا فهبيه لي أشدد به أزري وأشركه في أمري فسمعه أبو طالب فقال عزيزي انا غلامك وفاطمة جاريتك ان ولدت ذكر أو أنثى فهو لك فلما تمت شهوري طفت بالبيت ثلثا فضربني المطلق فاستقبلني محمد وقال مالي أرى وجهك متغيرا قلت ضربني المطلق قال فرغت من الطواف قلت لا قال طوفي فان اتى عليك أمر لا تطيقينه فادخلي الكعبة فهي ستر الله فلما كنت في السابعة وعلاني مالا أطيقه دخلت الكعبة فلما توسطتها بإزاء الرخامة الحمراء ولدت عليا ساجدا لله فسمعته يقول سبحانك سبحانك ...

امام صادق علیه السلام فرمود: فاطمه بنت اسد گفت: آنگاه که به علی علیه السلام باردار شدم، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم پس از چهار ماه مرا دید و به من فرمود: ای مادر همانا حَملی با توست. گفتم: بله. فرمود: اگر فرزندت پسر بود او را به من ببخش تا به وسیله او پُشتم را محکم کنم و او را شریک در کارم گردانم. ابوطالب این سخن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را شنید و گفت: ای عزیز من، همانا من غلام تو و فاطمه بنت اسد کنیز توست. اگر فرزند او پسر یا دختر بود برای توست. آنگاه که مدت حمل تمام شد، دور کعبه سه بار طواف کردم. ناگاه مرا در ولادت فرزند فرا گرفت. در این هنگام رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به سوی من آمد و گفت: چه شد که چهره­ات را متغیر می بینم؟ گفتم: درد زایمانم گرفت. فرمود: آیا از طواف فارغ شدی؟ گفتم: نه. فرمود: طواف کن اگر پیشامدی رُخ داد که نمی توانی تحمل کنی داخل کعبه شو که همانا محل پوشش الهی است. آنگاه که در دور هفتم بودم و درد بالا گرفت، داخل کعبه شدم و زمانی که در مقابل سنگ قرمز [داخل کعبه] قرار گرفتم علی [علیه السلام] را به دنیا آوردم در حالی که به سجده افتاد و شنیدم که می گفت: سبحانك سبحانك.

ألقاب الرسول وعترته، تالیف: من قدماء المحدثین، ص 17، ناشر : مكتب آیة الله العظمى المرعشی النجفی - قم

چهارم: عتّاب بن اُسَید

رُوِي عَنْ عَتَّابِ‏ بْنِ‏ أُسَيدٍ أَنَّهُ قَالَ: وُلِدَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِي بْنُ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام بِمَكَّةَ فِي بَيتِ اللَّهِ الْحَرَامِ يوْمَ الْجُمُعَةِ لِثَلَاثَ عَشْرَةَ لَيلَةً خَلَتْ مِنْ رَجَب‏.

از عتاب بن اسید روایت شد که گفت: علی بن ابی طالب علیه السلام در مکه، در خانه خدا و در روز جمعه، در سیزدهم ماه رجب، تولد یافت.

الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن (متوفاى460هـ)، مصباح المتهجد، ص 819، ناشر : مؤسسة فقه الشیعة - بیروت – لبنان، چاپ : الأولى، سال چاپ : 1411 - 1991 م.

پنجم: على بن حسین مسعودی

روی ان فاطمة بنت أسد لما حملت بأمير المؤمنين عليه السّلام كانت تطوف بالبيت فجاءها المخاض و هي في الطواف فلما اشتد بها دخلت الكعبة فولدته في جوف البيت‏.

روایت شده كه فاطمه بنت اسد در آن موقعى كه به أمیر المؤمنین علیه السّلام حامله بود، طواف كعبه می کرد که درد زائیدن او را فرا گرفت، همین‏كه درد زائیدنش شدت یافت داخل خانه كعبه شد و على بن أبی طالب علیه السّلام را در میان خانه كعبه به دنیا آورد.

مسعودى، على بن حسین‏، اثبات الوصیة، ص 133، ناشر: انصاریان‏

دیدگاه عالمان فریقین

در طول تاریخ و در قرون مختلف همواره اندیشمندان اسلامی مسأله ولات امام علی علیه السلام در کعبه را مطرح و در آثارشان به ثبت رساندند. در اینجا به جهت رعایت گزیده گویی، تنها به ذکر نام ده نفر از میان شیعیان و ده نفر از اهل سنت بسنده می شود.

عالمان شیعه

1. شیخ صدوق رحمه الله (درگذشته به سال 381 ق)

ایشان داستان ولادت را در کعبه را در سه کتاب از تالیفاتش آورده است. نجاشی، كتاب مولد أمیر المؤمنین علیه السلام را از شیخ صدوق گزارش کرده است. (رجال النجاشی - ص 392). سید بن طاووس تیز همان را با عنوان «مولد مولانا علی علیه السلام بالبیت» از شیخ صدوق گزارش می کند. (الیقین باختصاص مولانا علی علیه السلام بإمرة المؤمنین، ، ص: 191)

2. سید رضی رحمه الله (درگذشته به سال 406 ق)

ولد عليه السلام بمكة في البيت الحرام ... ولا نعلم مولود ولد في الكعبة غيره

او علیه السلام در مکه و در داخل کعبه دیده به جهان گشود ... کسی غیر از او را نمی شناسیم که در کعبه به دنیا آمده باشد.

(خصائص الأئمة - الشریف الرضی - ص 39)

3. شیخ مفید رحمه الله (درگذشته به سال 413 ق)

ولد بمكة في البيت الحرام ... ولم يولد قبله ولا بعده مولود في بيت الله تعالى سواه إكراما من الله تعالى له بذلك وإجلالا لمحله في التعظيم

در مکه و در داخل کعبه متولد شد ... قبل از او و بعد از او کسی در داخل کعبه به دنیا نیامد این امر به جهت اکرام و بزرگداشت او از سوی خداوند سبحان است.

(الإرشاد - الشیخ المفید - ج 1 ص 5)

4. شیخ طوسی رحمه الله (درگذشته به سال460 ق)

ولد بمكة في البيت الحرام

در مکه و در داخل کعبه متولد شد.

(تهذیب الأحكام - الشیخ الطوسی - ج 6 ص 19)

5. نسابه معروف نجم الدّین ابوالحسن مشهور به «ابن صوفی» (درگذشته در قرن پنجم)

وولدت عليا (عليه السلام) في الكعبة وما ولد قبله أحد فيها

فاطمه بنت اسد علیها السلام علی علیه السلام را در درون کعبه به دنیا آورد. پیش از او کسی در آنجا تولد نیافت.

(المجدی فی أنساب الطالبین - على بن محمد العلوى العمری - ص 11)

6. مرحوم طبرسی (متوفای قرن ششم)

ولد عليه السلام بمكة في بيت الله الحرام ... ولم يولد قبله ولا بعده مولود في بيت الله تعالى سواه اكراما من الله تعالى

در مکه و در داخل کعبه متولد شد ... قبل از او و بعد از او کسی در داخل کعبه به دنیا نیامد این امر به جهت گرامیداشت او از سوی خداوند متعال است.

(تاج الموالید ( المجموعة ) - الشیخ الطبرسی - ص 12)

7. علامه حلی رحمه الله (در گذشته به 726 ق)

وُلد بمكّة فی نفس الكعبة

در مکه و در داخل کعبه متولد شد.

(تحریر الأحكام - العلامة الحلی - ج 2 ص 120)

8. صاحب حدائق رحمه الله (درگذشته به سال 1186ق)

ولد بمكة في البيت الحرام ولم يولد فيه أحد قبله ولا بعده وهي فضيلة خص بها

در مکه و در داخل کعبه متولد شد قبل از او و بعد از او کسی در آنجا به دنیا نیامد و این فضیلتی ویژه آن حضرت است .

(الحدائق الناضرة - المحقق البحرانی - ج 17 ص 433)

9. مرحوم سید هاشم بحرانی رحمه الله (در گذشته در قرن دوازدهم)

ان رواية أن أمير المؤمنين ( عليه السلام ) ولد في الكعبة بلغت حد التواتر معلومة في كتب العامة والخاصة

داستان ولادت امام علی علیه السلام در کعبه به حد تواتر رسیده و در کتاب های عامه و خاصه آشکار است.

(غایة المرام - السید هاشم البحرانی - ج 1 ص 50)

10.سید حمیری (درگذشته در قرن دوم)

ولدته في حرم الاله أمه * والبيت حيث فناؤه والمسجد

مادر او, وی را در حرم الهی (کعبه) به دنیا آورد.

(روضة الواعظین - الفتال النیسابوری - ص 82 )

عالمان اهل سنت

1. فاکهی (درگذشته در قرن سوم)

ذِكْرُ أَوَائِلِ الْأَشْياءِ الَّتِي حَدَثَتْ بِمَكَّةَ فِي قَدِيمِ الدَّهْرِ إِلَى يوْمِنَا هَذَا، وَأَوَّلِ مَنْ أَحْدَثَهَا وَفَعَلَهَا مِنَ النَّاسِ يقَالُ ... أَوَّلُ مَنْ وُلِدَ فِي الْكَعْبَةِ مِنْ بَنِي هَاشِمٍ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ: عَلِي بْنُ أَبِي طَالِبٍ رَضِي اللهُ عَنْهُ.

گفته شده ... اول کسی که از بنی هاشم از مهاجرین در کعبه به دنیا آمد، علی بن ابی طالب علیه السلام بود.

(أخبار مكة للفاكهی - ج 3 - ص 198).

2. مسعودی (متوفای 346ق)

وكان مولده فی الكعبة.

محل تولد او (امام علی علیه السلام) در کعبه بود.

(مروج الذهب ومعادن الجوهر - المسعودی - ج 2، ص 349)

3. حاکم نیشابوری (در گذشته به سال 405 ق)

فقد تواترت الأخبار أن فاطمة بنت أسد ولدت أمير المؤمنين علي بن أبي طالب كرم الله وجهه في جوف الكعبة.

اخبار به صورت متواتر رسیده است که فاطمه بنت اسد، امیرمومنان علی بن ابی طالب علیه السلام را در میانه کعبه به دنیا آورده است.

(المستدرك - الحاكم النیسابوری - ج 3 ص 484)

4. گنجی شافعی (درگذشته به سال 658 ق)

«ولد أمير المؤمنين علي بن أبي طالب بمكة في بيت الله الحرام ليلة الجمعة لثلاث عشرة ليلة خلت من رجب سنة ثلاثين من عام الفيل ولم يولد قبله ولا بعده مولود في بيت الله الحرام سواه إكراما له بذلك ، وإجلالا لمحله في التعظيم.

اميرمومنان علی بن ابی طالب عليه السلام در شب جمعه سيزدهم رجبِ سال سي­ ام بعد از واقعه عام الفيل در داخل خانه خدا به دنيا آمد. كسي پيش از آن حضرت و بعد از او، در داخل خانه خدا به دنيا نيامده است و اين از فضائل اختصاصي آن حضرت است كه خداوند برای تکریم و بزرگداشت جایگاهش به او بخشیده است.

الگنجي الشافعي ، أبي عبد الله محمد بن يوسف بن محمد القرشي ، كفاية الطالب في مناقب علي بن أبي طالب ، ص۴۰۷ ، الباب السابع في مولده عليه السلام ، ناشر : دار أحياء تراث اهل البيت (ع) ، طهران ، الطبعة الثالثة ، ۱۴۰۴هـ ، ۱۳۶۲ ش .

5. عبد الملك بن محمد التوزری (در گذشته در قرن ششم)

أمه فاطمة بنت أسد بن هاشم بن عبد مناف ولدته فی جوف الكعبة.

مادرش فاطمه بنت اسد بن هاشم بن عبد مناف، او را در دل کعبه به دنیا آورد.

(عبد الملك بن محمد التوزری، المعروف بابن الكردبوس - الاكتفاء فی أخبار الخلفاء – ج 1، ص 480)

6. ابن صباغ مالكی (درگذشته به سال 855 ق)

وُلِدَ علی ( عليه السلام ) بمكة المشرّفة بداخل البيت الحرام في يوم الجمعة الثالث عشر من شهر الله الأصمّ رجب الفرد سنة ثلاثين من عام الفيل قبل الهجرة بثلاث وعشرين سنة ، وقيل بخمس وعشرين ، وقبل المبعث باثني عشرة سنة ، وقيل بعشر سنين. ولم يولد في البيت الحرام قبله أحد سواه ، وهي فضيلة خصّه الله تعالى بها إجلالا له وإعلاءً لمرتبته وإظهاراً لتكرمته.

علی علیه السلام در مکه مشرفه، اندرون بیت الله الحرام در روز جمعه، سیزدهم از ماه رجب در سال سی­ام پس از عام الفیل و بیست و سه سال پیش از هجرت – و گفته شده است: بیست و پنج سال پیش از آن – و دوازده سال پیش از مبعث – و گفته شده است ده سال پیش از آن – به دنیا آمد و پیش از او، کسی در خانه خدا به دنیا نیامده بود و این فضیلتی است که خداوند، برای بزرگداشتش و بالا بردن مقامش و آشکار ساختن اکرامش، بدو ویژه گردانده است.

(الفصول المهمة في معرفة الأئمة - علی بن محمد أحمد المالكی ( ابن الصباغ ) - ج 1 ص 172)

7. حلبی (در گذشته در قرن یازدهم)

علی بن برهان الدین حلبی صاحب كتاب مشهور سیره حلبی، پس از سخنی طولانی در باره امیرمومنان علی علیه السلام، به ولادت آن حضرت در داخل خانه كعبه استدلال نموده است:

... لأنه ولد فی الكعبة.

زیرا او در کعبه دیده به جهان گشوده است.

(السیرة الحلبیة - الحلبی - ج 1، ص 226).

8. شاه ولی الله دهلوی (درگذشته در قرن دوازدهم)

وی در این زمینه می نویسد:

«و از مناقب وی رضی الله عنه كه در حین ولادت او ظاهر شد یكی آن است كه در جوف كعبه معظمه تولد یافت».

(إزالة الخفاء عن خلافة الخلفاء - شاه ولی الله دهلوی – ج 6، ص 359).

9. شاه عبد العزیز دهلوی (درگذشته به سال 1239 ق)

«اتفاقا روز زیارت زنان، فاطمه بنت اسد با وجود آن که مدت حمل تمام کرده بود، برای زیارت قصد نمود و چون این روز در تمام سال یکبار اتفاق می افتد، با وصف دشواری حرکت، خود را بکمال رنج و مشقت تا در کعبه رسانید ... همین که در کعبه در آمد، طلق بر طلق درد پی درد آمدن گرفت و تولد حضرت امیر علیه السلام واقع شد».

(التحفة الاثنی عشریة - شاه عبدالعزیز دهلوی، ص 163).

10.محمود شكری الآلوسی

والصحيح في ذلك أن عادة الجاهلية أن يفتح باب الكعبة في البوم الخامس عشر من رجب ويدخلون جميعهم للزيارة وكانت العادة أن النساء يدخلن قبل الرجال بيوم أو يومين وقد كانت فاطمة قريبة الوضع فاتفق أن ولدت هناك لما أصابها من شدة المزاحمة والمجاذبة.

و درست در این زمینه آن است که از عادات جاهلی، گشودن کعبه در روز پانزدهم از ماه رجب بود و همه برای زیارت وارد آن می شدند و رسم چنین بود که زنان یک یا دو روز پیش از مردان وارد می شدند. این در حالی که نزدیک تولد فرزند فاطمه بود و ولادت فرزندش، بر اثر شدت فشار و ازدحام جمعیت در آن جا رخ داد.

(مختصر التحفة الاثنی عشریة – ج 1 - ص 44)

المشهور في ولادة الأمير عندنا هو أن أهل الجاهلية كانت عاداتهم أن يفتحوا باب الكعبة في يوم الخامس عشر من رجب ويدخلونها للزيارة، فممن دخل فاطمة، فوافقت الولادة ذلك اليوم.

مشهور در چگونگی ولادت امیرمومنان علیه السلام در نزد ما آن است که مردم جاهلی عادت داشتند که درب خانه خدا را در روز پانزدهم رجت گشوده و برای زیارت، بدان داخل شوند و از کسانی که در خانه وارد شد، فاطمه بود و ولادت آن حضرت در آن روز اتفاق افتاد.

(السیوف المشرقة ومختصر الصواقع المحرقة - ص 204)

شبهات

در ادامه به برخی از مهم ترین شبهاتی که در این زمینه گفته شده است، خواهیم پرداخت.

شبهه نخست:

متن شبهه:

ولادت در کعبه ای که بت خانه بوده است، چه فضیلتی دارد؟!

پاسخ:

1- همین خانه‌ای که مملو از بت بوده، تا سال سیزدهم بعثت مورد طواف پیامبر خدا صلی الله علیه و آله قرار گرفته است و از سال دوم هجرت که قبله عوض شد، نزدیک چهار تا شش سال، سال مسلمانان به طرف همین بیت الله الحرام که سیصد و شصت بت در آنجا بود، نماز می‌خواندند!! این در حالی است که شهر مکه در سال هشتم هجری فتح شد؛ بنابراین تا این سال خانه کعبه در دست مشرکان بود و در آن بت های فراوانی وجود داشت. سپس با فتح این شهر توسط پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، بت ها نیز نابود شدند. اما تغییر قبله به سوی کعبه در سال دوم هجری رخ داد و تا هنگام فتح، شش سال فاصله است. اگر تقدسی وجود نداشت، چگونه می توانست یک بت خانه – چنان که شبهه افکن گفته است - قبله گاه مسلمانان قرار گیرد؟!

2- کعبه شرافت ذاتی دارد اگر چه در آن بت نصب شده باشد؛

3- اگر وجود بت ها قداست ذاتی کعبه را از میان برده بود، پس چرا خداوند متعال، کعبه آکنده از بت را، با اعجاز روشن و فرستادن پرندگان ابابیل، از حمله ابرهه نگاه داشت؟ واقعیتی که به روشنی در سوره فیل بیان شده است.

پیشوای وهابیان: ابن تیمیه حرانی در این زمینه می نویسد:

«وأما الكعبة فإن الله شرفها وعظمها وجعلها محرمة فلم يمكن الله أحدا من إهانتها لا قبل الإسلام ولا بعده بل لما قصدها أهل الفيل عاقبهم الله العقوبة المشهورة. كما قال تعالى «ألم تر كيف فعل ربك بأصحاب الفيل ألم يجعل كيدهم في تضليل وأرسل عليهم طيرا أبابيل ترميهم بحجارة من سجيل فجعلهم كعصف مأكول».

ابن تیمیه، منهاج السنة النبویة، ج 4، ص 576، موسسة قرطبة، 1406.

اما کعبه را خداوند، شرافت و بزرگی داده و بی حرمتی بدان را جایز ندانسته است؛ از همین رو، پیش و پس از اسلام، هیچ کسی توانایی بی احترامی به آن را پیدا نکرده است، بلکه هنگامی که اصحاب فیل به سویش یورش بردند، خداوند آنان را به مجازاتی که مشهور است، گرفتار ساخت. چنان که فرموده است: «مگر نديدى پروردگارت با پيلداران چه كرد؟ آيا نيرنگشان را بر باد نداد؟ و بر هلاک آن ها مرغانی گروه گروه فرستاد كه بر آنان سنگهايى از گل [سخت‌] مى‌افكندند و تنشان را چون علفی زیر دندان حیوان خرد گردانید».

4- علاوه بر آنکه عالم بزرگ اهل سنت: شمس الدین ذهبی، که به گمانش حکیم بن حزام در کعبه به دنیا آمده است، آن را فضیلتی برای حکیم می داند. وی پس از بیان این پندار می نویسد:

وله منقبة وهو أنه ولد في جوف الكعبة.

و برای او منقبی است و آن این که در دل کعبه به دنیا آمده است.

شمس الدین ذهبی، تاريخ الإسلام ووفيات المشاهير والأعلام، ج 4، ص 198، دار الكتاب العربي، لبنان/ بيروت، 1407ق - 1987م.

5- عبارت «فَعَلِمْنَا أَنَّ ذَلِكَ أَمْرٌ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ تَعَالَى» که در روایات پیش گفته آمده است، نشان از الهی بودن این موضوع دارد. بنابراین شبهه­ ای که می گوید: ولادت در خانه کعبه که بت خانه بود، فضیلتی ندارد، با این جمله جواب داده می شود.

ضمن آنکه کعبه خانه خداست و در نگاه قرآن قداست خاصی دارد و خداوند درباره کعبه می فرماید: «بیتی»: «خانه من» پس ولادت در خانه خداوند، به دلیل انتسابش به خداوند متعال، دارای فضیلت و شرافت فراوانی است.

شبهه دوم:

متن شبهه:

این ادعا که حضرت امیر علیه السلام در کعبه دیده به جهان گشوده است، برتری او بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را در پی خواهد داشت!

پاسخ:

1- اگر کسی بخواهد بر این پایه داوری نموده و چنین مساله ای را دلیل بر برتری بشمارد، با دسته فراوانی از رخدادهای این چنینی رو به رو خواهد شد که به ناچار، بر اساس این داوری نادرست، بایستی دلیل بر برتری باشد. برای نمونه حضرت عیسی علیه السلام بدون پدر به دنیا آمده است و این فضیلتی برای آن حضرت است. حال چون پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله دارای پدر بوده است، می توان گفت که از حضرت عیسی علیه السلام پایین تر است؟ آیا می توان چنین به داوری نشست؟! نیز حضرت آدم علیه السلام بدون داشتن پدر و مادر به دنیا آمده است در حالی که رسول اکرم صلی الله علیه و آله از پدر و مادر به دنیا آمده ا ست، آیا این مطلب دلیل بر این است که حضرت آدم از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بالاتر است؟ نیز حضرت علی علیه السلام همسری همانند زهرای مرضیه علیها السلام دارد، که بر اساس نصوص متعدد شیعه و اهل سنت، بضعه و پاره تن پیامبر خدا صلی الله علیه و آله است، این در حالی که هیچ یک از همسران پیامبر خدا صلی الله علیه و آله دارای این مقام نبوده اند، بنابراین آیا می توان آن را دلیل بر برتری قرار داد؟!

در کتاب «شرف المصطفی» که نوشته یکی از علمای بزرگ اهل‌سنت است، روایتی را می‌آورد که نشان می دهد خود رسول اکرم صلی الله علیه و آله چنین فرموده است:

«قال لعلی بن أبی طالب رضی الله عنه: أوتیت ثلاثا لم یؤتهن أحد ولا أنا: أوتیت صهرا مثلی ولم أوت أنا مثلی، وأوتیت صدّیقة مثل ابنتی ولم أوت مثلها زوجة، وأوتیت الحسن والحسین من صلبك ولم أوت من صلبی مثلهما، ولكنكم منی وأنا منكم».

آن حضرت به علی بن ابی طالب علیه السلام فرمود: سه چیز به تو داده شده است که به هیچ کسی حتی به من داده نشده است: پدر خانمی همچون من به تو عطا شده است در حالی که همانندش به من داده نشده است و صدیقه ای همچون دخترم به تو داده شده است که همانندش به من داده نشده است و حسن و حسین از صلب تو هستند اما از صلب من چنین دو نفری به دنیا نیامده اند و لکن شما از من هستید و من از شمایم.

عبدالملک بن ابی عثمان الخرکوشی، شرف المصطفی صلی الله علیه و آله، ج 5، ص 306.

حال پرسش این است که آیا پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، خود به برتری امیرمومنان علی علیه السلام بر خودش تصریح نموده است؟ یا این که اساسا چنین نوعی از داوری نادرست است و معیار این داوری غلط است؟

شبهه سوم

متن شبهه:

حكیم بن حزام نیز در خانه كعبه متولد شده است، پس این فضیلت، فضیلتی منحصر به فرد نیست!

پاسخ:

بر اساس باور شیعه و نیز برخی از علمای اهل سنت؛ همانند ابن صباغ مالكی و گنجی شافعی، احدی غیر از امیر مؤمنان علیه السلام در داخل خانه كعبه به دنیا نیامده است و این فضیلت بزرگ از امتیازات ویژه آن حضرت است. اما متأسفانه تحریف گران تاریخ و دشمنان امیر مؤمنان علیه السلام این ویژگی را نیز همانند دیگر فضائل آن حضرت یا از اساس منكر شده‌ و یا كسان دیگری را در آن شریك و سهیم كرده‌اند.

شاید بتوان ادعا كرد كه كمتر فضیلتی از فضائل اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم است كه از دستبرد این تحریف گران به دور مانده باشد و آن‌ها به نحوی آن را زیر سؤال نبرده باشند. یكی از این موارد ولادت آن حضرت در خانه كعبه است كه ادعا شده است غیر از امیر مؤمنان علیه السلام، حكیم بن حزام نیز در خانه كعبه متولد شده است!

نخستین كسی كه این مطلب را نقل كرده، زبیر بن بكار – درگذشته به سال 256 ق - است و پیش از او در هیچ كتابی از كتاب‌های اهل سنت نقل نشده و بعد از او نیز هر كس نقل كرده، از زبیر بن بكار گرفته است.

وی در «جمهرة نسب قریش» می‌نویسد:

حدثنا الزبير قال وحدثني مصعب بن عثمان قال : دخلت أم حكيم ابن حزام الكعبة مع نسوة من قريش ، وهي حامل بحكيم بن حزام ، فضربها المخاض في الكعبة ، فأتيت بنطح حيث أعجلها الولاد ، فولدت حكيم بن حزام في الكعبة على النطح .

مادر حكیم بن حزام به همراه زنانی از قریش وارد كعبه شدند، در حالی که حكیم بن حزام را باردار بود و در همان جا، درد ولادت او را فرا گرفت و از آن جا که ولادت به سرعت رخ داد، پوستی آوردند و حکیم بن حزام در کعبه بر آن پوست به دنیا آمد.

الزبیر بن بكار بن عبد الله (متوفاى256هـ) جمهرة نسب قریش وأخبارها ، ج 1 ، ص 77.

همان گونه که از سند روشن است، زبير بن بكار اين روايت را از مصعب بن عثمان نقل مي كند. به بیان دیگر، آخرین کسی که در سند، راوی این واقعه است، مصعب بن عثمان است که مبتلا به چند اشكال است:

نخست: این که از دیدگاه رجالی روشن نیست مصعب بن عثمان چه وضعیتی دارد و هیچ کس در شیوخ زبیر بن بکار، به چنین نامی اشاره نکرده است. نیز در معاجم رجالی و تراجم اهل سنت نیز، به چنین فردی اشاره نشده است. البته از شخصی با نام «مصعب بن عثمان بن مصعب بن عروة بن الزبير بن العوام» در منابع نام برده شده است که وی نیز از دیدگاه رجالی مجهول است و هیچ شرح حالی برایش گفته نشده است. تنها خود زبیر بن بکار در شرح حالش گفته است:

«كان عالماً بأخبار قريش، وولى السعاية لأبي بكر بن عبد الله».

وی از اخبار قریش آگاه و مسئول جمع آوری زکات برای ابوبکر بن عبدالله بوده است.

الزبیر بن بكار بن عبد الله (متوفاى256هـ) جمهرة نسب قریش وأخبارها ، ج 1 ، ص 77.

بنابراین بر اساس خبر چنین شخصی، نمی­توان چنین مساله ای را پذیرفت.

دوم: در هیچ یک از منابع تاریخی، رجالی، تراجم و ...، تا پیش از نقل زبیر بن بکار از مصعب بن عثمان، هیچ اثری از تولد حکیم در کعبه دیده نمی شود و حتی اشاره ای نیز بدان نشده است. به بیان دیگر، در طول تاریخ، هیچ کسی متوجه رخدادی به این مهمی نشده است و نخستین بار، پس از گذشت نزدیک به دویست سال، این ماجرا توسط زبیر بن بکار از زبان مصعب بن عثمان نقل شده است. بنابراین این گزارش به صورت فاحش و آشکاری مرسل است و از این جهت کاملا از اعتبار ساقط می گردد. توضیح بیشتر در ضمن چند مقدمه ارائه می گردد:

الف: بر اساس تصریح مورخین و علمای اهل سنت، حکیم بن حزام در سال سیزده سال پیش از سال عام الفیل به دنیا آمده است (ر ک به : ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج 2، ص 112، دار الجیل، بیروت) و از آن جا که عام الفیل، پنجاه و سه سال پیش از هجرت بوده است، نتیجه گرفته می شود که وی شصت و شش سال پیش از هجرت به دنیا آمده است؛

ب: اگرچه هنگامه ولادت و وفات مصعب بن عثمان روشن نیست، اما از آن جا که راوی این جریان از او، زبیر بن بکار است و وی در سال 256 ق در سن 84 سالگی از دنیا رفته است (ر ک به : ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج 2، ص 296، دار الفکر، بیروت)، روشن می گردد که وی در سال 192 ق به دنیا آمده است و با توجه به این که او مستقیما از مصعب بن عثمان نقل می نماید، اگر در همان عنفوان جوانی یعنی بیست سالگی نیز این خبر را از مصعب بن عثمان شنیده باشد، یعنی این رخداد در سال 202 ق اتفاق افتاده است و به روشنی نشان می دهد که مصعب از مردمان سده دوم یعنی سال 100 ق و پس از آن است و در این صورت، حداقل میان او و رخداد ولادت حکیم بن حزام، حداقل بیش از یک قرن و نیم فاصله است! و چگونه شده است که در تمام این دوران، هیچ کسی متوجه این رخداد نشده است و پس از یک قرن و نیم، تنها مصعب بن عثمان بدان پی برده و آن را گزارش کرده است، بی آن که آن را از کسی نقل نماید یا سلسله سندی ارائه دهد و چگونه ممکن است که مصعب، شاهد چنین جریانی در حداقل یک قرن و نیم پیش از ولادت خودش باشد و آن را بدون واسطه نقل کند؟! بنابراین، از دیدگاه قواعد رجالی و حدیثی، این گزارش کاملا نامعتبر و مخدوش است.

سوم: چنان که گذشت، مصعب بن عثمان از فرزندان زبیر و نسل عروة بن زبیر است و نویسنده کتاب: زبیر بن بکار نیز از همین نسل است و رجالیون اهل سنت، بر آن تصریح کرده اند. برای نمونه، ابن حجر عسقلانی، نسب او را چنین برشمرده است: «الزبير بن بكار بن عبد الله بن مصعب بن ثابت بن عبد الله بن الزبير بن العوام» (ر ک به : ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج 2، ص 296، دار الفکر، بیروت). نیز با بررسی کتاب زبیر بن بکار که بخش قابل توجه آن را به فرزندان و نسل زبیر اختصاص داده و در میان همه نسب های قریش، کتابش را با این تیره شروع کرده است! و نیز از مدح فراوانش از این خاندان، ارادت بسیارش به اجدادش و زبیریان روشن می گردد. از سوی دیگر، دشمنی دیرین فرزندان زبیر با امیرمومنان علی بن ابی طالب علیهما السلام بر هیچ پژوهشگر منصفی پوشیده نیست؛ بنابراین کاملا زمینه و انگیزه برای جعل این داستان توسط مصعب بن عثمان زبیری و نقل آن توسط زبیر بن بکار زبیری، وجود دارد تا بدین صورت، فضیلتی بزرگ از فضائل امام علی علیه السلام را از انحصار آن حضرت در آورند. به ویژه که تا پیش از این دو، هیچ یک از نسب شناسان بزرگ عرب و صاحبان کتب و حتی معاصران حکیم بن حزام، به چنین مساله ای پی نبرده است! این مطلب آن گاه روشن تر می گردد که بدانید «حکیم بن حزام» و جد زبیریان: «زبیر بن عوام» دو پسر عمو هستند. نسب زبیر بنا بر تصریح ابن حجر عسقلانی چنین است: «الزبير بن العوام بن خويلد بن أسد بن عبد العزى» (ر ک به : ابن حجر عسقلانی، تقریب التهذیب، ج 1، ص 214، دار الرشید، سوریا) و نسب حکیم بن حزام نیز بدین شرح است: «حكيم بن حزام بن خويلد بن أسد بن عبد العزي» (ر ک به : ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ج 2، ص 112، دار الجیل، بیروت) بنابراین زبیریان با این جعل تاریخی، نخست فضیلتی از فضائل دشمنشان: امام علی علیه السلام را از انحصارش در آورده اند و از سوی دیگر، این فضیلت را در یکی از عموزادگان خویش قرار داده اند و آل زبیر را در آن شریک ساخته اند.



Share
1 | م | Iran - Tehran | ٢٢:٣٤ - ٠٧ ارديبهشت ١٣٩٥ |
سلام . تا اونجایی من میدونم در کتب ما روایت هایی داریم که ولادت امبر المومنین در ماه ذی الحجه بوده(از استاد یزدانی پرسیدم) میشه خبر هایی که در این مورد هست رو برام ارسال کنید

پاسخ:
با سلام
دوست گرامي
در اين خصوص چنين نقل شده است
و كان العاشر من ذي الحجة أذن أبو طالب في الناس أذانا جامعا و قال هلموا إلى وليمة ابني علي قال و نحر
ثلاثمائة من الإبل و ألف رأس من البقر و الغنم و اتخذ وليمة عظيمة و قال معاشر الناس ألا من أراد من طعام علي ولدي فهلموا و طوفوا بالبيت سبعا سبعا و ادخلوا و سلموا على ولدي علي فإن الله شرفه و لفعل أبي طالب شرف يوم النحر
بحار الأنوار (ط - بيروت)ج‏35 ص38
موفق باشيد
گروه پاشخ به شبهات
2 | شریفی | Germany - Bad Muenstereifel | ٢٣:٥٨ - ٠٧ فروردين ١٤٠٠ |
سلام علیکم ، سند صحیح از امام معصوم که ولادت امام علی علیه السلام در جوف کعبه بوده باشد .

پاسخ:
با سلام
در لینک زیر به منابع شیعه و اهل سنت در این رابطه پرداخته شده است:
https://www.valiasr-aj.com/persian/shownews.php?idnews=5027
موفق و موید باشید
گروه پاسخ به شبهات
موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)
   
* نام:
* پست الکترونیکی:
* متن نظر :
  

آخرین مطالب