با سلام

مفسران در این مورد دیدگاههای گوناگون دارند و اقوالی را ذکر کرده اند. فخر رازی بیست وجه را ذکر می کند، ما در اینجا وجوهی را که اکثر مفسران ذکر کرده اند، می آوریم:
1. ضل، به معنای، «گم شدن» می آید. وقتی یک چیز با چیز دیگری مخلوط و در آن گم شود، «ضل» به کار می رود، مانند «ضل الماء فی اللبن أذا صار مغمورا»؛ مخلوط شدن آب در ماست که اصلاً آب دیده نمی شود.
بنابراین معنای آیه چنین می شود: تو در کفار مکه مغمور بودی، یعنی نام و نشان و توان قوی نداشتی. پس ما تو را تقویت کردیم و حتی دین تو را ظاهر نمودیم.
2. عرب در مورد درختی که در جایی (بیابان) تنها باشد لفظ «ضالة» را به کار می برند. لذا معنای آیه چنین می شود: تو در شهر و بلد مانند آن درخت تنهای میوه دار بودی که با ثمره ایمان بالله و معرفت به خداوند باردار بوده باشد. پس شما درخت تنهای ثمربخش در باغ بی معرفتی و جهل بودی که خلق را به طرف تو هدایت نمودیم.
3. «الضلال» به معنای محبت است کما فی قوله تعالی: «انک فی ضلالک القدیم» «ای محبتک». پس معنای آیه چنین می شود: تو محب و عاشق بودی؛ تو محبت کننده بودی. لذا تو را هدایت کردیم به راهی که انتهای آن وصال محبوب بود.
4. «و وجدک ضالاً»، یعنی ضائعاً فی قومک. بر این اساس معنای آیه چنین است: مردم معرفت تو را ندارند، اذیتت می کنند و به تو راضی نیستند. ما امر تو را قوت بخشیدیم و تو را به ولایت هدایت نمودیم.

تفسیر کبیر فخر رازی، ج31ـ32، ص217؛ تفسیر ماوردی، ج6، ص294( این مأخذ نه احتمال را ذکر می کند).
صاحب تفسیر نسفی نقل می کند:
و گفته اند: ...جایز نیست که از لفظ ضال، مفهوم عدول و روگردانی از حق گرفته شود و مفهوم وقوع در گمراهی آن حضرت اخذ شود. آن حضرت از اول تا نزول وحی از عبادت اوثان و از قذورات اهل فسق و عصیان معصوم بوده است.
تفسیر النسفی، ج3، ص655
سیوطی فقط یک معنا را ذکر می کند که ابن عباس گفته است: «و وجدک ضالا فهدی»، یعنی و وجدک بین ضالین فاستنقذک من ضلالتهم. یعنی بلاد، بلاد گمراهان و جو حاکم بر منطقه گمراهی بود. ما تو را از آن جو حاکم نجات دادیم و صاحب معرفت کردیم.
تفسیر درالمنثور، ج6، ص611.
صاحب تفسیر مجمع البیان نیز اقوالی را ذکر کرده است که یکی از آنها را ذکر می کنیم.
معنای آیه این است: «وجدک مضلولا عنک فی قوم» یعنی تو را در قوم گمنام یافتیم که معرفت حق تو را نداشتند و از فضل تو ناآگاه بودند. (فهداهم ألی معرفتک) ما عظمت تو رابه آنها شناساندیم تا اینکه تو را شناختند و از عظمت تو آگاهی یافتند.
مجمع البیان، ج 91، ص766
در حدیثی از امام هشتم علیه السلام نقل شده است:
«و وجدک ضالاً فهدی» یعنی در میان مردم ناشناخته بودی و فضل تو را نمی دانستند و حق تعالی مردم را به سوی تو راهنمایی کرد و آنان تو را دریافتند و ادراک کردند.
نورالثقلین، ج5، ص596؛ تفسیر موضوعی آیت الله جوادی آملی، ج3، ص287.
همین احتمال را مفسران اهل سنت نیز نقل کرده اند و مؤید روایی از اهل بیت علیهم السلام نیز دارد.

موفق و مؤید باشید

گروه پاسخ به شبهات

مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

با سلام

در رابطه با رجعت روایات و دیدگاه ها متفاوت است.

در برخی روایات آمده است که فقط امام حسین علیه السلام رجعت می کند.

در برخی در مورد رجعت تمامی ائمه صحبت شده است.

چیزی مسلم است و هیچ جای شکی در آن نیست اصل رجعت است؛ اما در کیفیت و افراد آن و تعداد رجعت اختلاف وجود دارد.

موفق و مؤید باشید

گروه پاسخ به شبهات

مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)