2024 March 19 - سه شنبه 29 اسفند 1402
مروری بر زندگانی ام المؤمنین، حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها
کد مطلب: ٩٤٣١ تاریخ انتشار: ١٧ مهر ١٤٠٠ - ٠٨:٣٠ تعداد بازدید: 8032
مقالات » پیامبر اکرم (ص)
مروری بر زندگانی ام المؤمنین، حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها

زندگي نامه، يكي از چهار زن برتر بهشتي، عدم ازدواج قبلي،خواستگاري و سن ايشان هنگام ازدواج با پيامبر صلی الله علیه و آله

برگي از زندگاني زوجة الرسول صلي الله عليه و آله، ام الزهراء سلام الله علهيا، حضرت خديجه کبري صلوات الله و سلامه عليها

خديجه دختر خويلد سلام الله عليها

ايشان از قبيله بني اسد است که يکي از قبايل قريش بود. نام مادرش فاطمه بود. (آنقدر حضرت خديجه پاک بود که) در زمان جاهليت او را طاهره مي خواندند.

العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاى852هـ)، الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص600، رقم 11086 ، تحقيق: علي محمد البجاوي، ناشر: دار الجيل - بيروت، الطبعة: الأولى، 1412هـ - 1992م.

عايشه مي گويد: رسول خدا صلي الله عليه وآله هر وقت به ياد خديجه مي افتاد به مدح و ثناي او مي پرداخت و برايش استغفار مي نمود؛ يکي از روزها که آن حضرت به مدح او پرداخت، از روي حسادت گفتم: خداوند بجاي آن زن سالخورده، زني ديگر نصيب تو کرده است! در اين هنگام ديدم رسول خدا صلي الله عليه وآله به شدت غضبناک شد . . . و فرمود: چگونه اين حرفها را مي زني در حاليکه او به من ايمان آورد وقتي همه مردم کافر بودند، ملجأ و پناه من بود وقتي که مردمان مرا از خود راندند، نبوت مرا تصديق نمود وقتي که مردم مرا تکذيب مي کردند و خداوند از وي فرزند روزي من نمود در حالي که شما را از آن محروم نمود.

المجلسي، محمد باقر (متوفاى1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج16، ص12، باب 5: تزوجه صلى الله عليه وآله بخديجة رضي الله عنها و فضائلها و بعض أحوالها ، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403هـ - 1983م.

و به همين مضمون در :

الشيباني، ابوعبد الله أحمد بن حنبل (متوفاى241هـ)، مسند أحمد بن حنبل، ج 6 ص 117 ، ناشر: مؤسسة قرطبة – مصر.

ذهبي در فضايل ايشان مي نويسد:

وي بانويي فهيم، بزرگوار، ديندار، پاکدامن، بخشنده و اهل بهشت بود و از هر جهتي زني کامل و شايسته بود و پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله هميشه به مدح و ثناي او مي پرداخت و او را بر ساير همسرانش برتري مي داد و او را بسيار گرامي مي داشت به حدي که عايشه مي گويد: به هيچ زني به اندازه (حضرت) خديجه حسد نمي ورزيدم چرا که رسول خدا صلي الله عليه وآله (حضرت) خديجه را بسيار بزرگ مي داشت. در کرامت ايشان همين بس که رسول خدا صلي الله عليه وآله چه قبل از او و چه در زمان حيات او با هيچ زني ازدواج ننمود و کنيزي هم نداشت و بعد از وفات ايشان، آن حضرت کنيز گرفت، براستي (حضرت) خديجه بهترين همنشين و مونس پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله بود و اموال خود را در اعتلاي اسلام انفاق نمود... (و در پاکي و تقوا حضرت خديجه به درجه اي رسيد که) خداوند و جبرئيل به ايشان سلام رساندند و خداوند به حضرتش امر نمود که خديجه را به خانه اي در بهشت که محل امن و آرامش باشد، بشارت دهد.

الذهبي الشافعي، شمس الدين ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (متوفاى748 هـ)، سير أعلام النبلاء، ج2، ص113، ذيل ترجمه أم المؤمنين خديجة، رقم16 ، تحقيق: شعيب الأرنؤوط، محمد نعيم العرقسوسي، ناشر: مؤسسة الرسالة - بيروت، الطبعة: التاسعة، 1413هـ.

ذهبي بعد از اين نقل مي­نويسد:

متفق على صحته.

علما بر صحت اين نقل اتفاق نظر دارند.

و در روايات ديگر چنين آمده است:

... عن علي بن أبي طالب رضي الله عنهم عن النبي صلى الله عليه وسلم قال خير نسائها مريم بنت عمران و خير نسائها خديجة.

رسول خاتم صلي الله عليه وآله فرمود: بهترين زنان دو عالم حضرت مريم و حضرت خديجه مي­باشند.

البخاري الجعفي، ابوعبدالله محمد بن إسماعيل (متوفاى256هـ)، صحيح البخاري، ج 3، ص 1388، باب: تَزْوِيجِ النبي صلي الله عليه (وآله) وسلم خَدِيجَةَ وَفَضْلِهَا رضي الله عنها، ح3604 ، تحقيق: د. مصطفي ديب البغا، ناشر: دار ابن كثير، اليمامة - بيروت، الطبعة: الثالثة، 1407 - 1987.

در روايت ديگري رسول خدا صلي الله عليه وآله فرمود:

«. . . فقال رسول الله صلي الله عليه وآله: أفضل نساء الجنة أربع : خديجة بنت خويلد، وفاطمة بنت محمد، ومريم بنت عمران، وآسية بنت مزاحم امرأة فرعون».

رسول اکرم صلي الله عليه وآله فرمود: بهترين زنان بهشتي چهار نفرند: خديجه دختر خويلد و فاطمه دختر محمد صلي الله عليه وآله و مريم دختر عمران وآسيه دختر مزاحم همسر فرعون.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاى381هـ)، الخصال، ص 206، باب: أفضل نساء أهل الجنة أربع، ح22 ، تحقيق، تصحيح وتعليق: علي أكبر الغفاري،‌ ناشر: منشورات جماعة المدرسين في الحوزة العلمية في قم المقدسة، سال چاپ 1403 – 1362.

الشيباني، ابوعبد الله أحمد بن حنبل (متوفاى241هـ)، مسند أحمد بن حنبل، ج 1 ص 322 ، ناشر: مؤسسة قرطبة – مصر.

الصفدي، صلاح الدين خليل بن أيبك (متوفاى764هـ)، الوافي بالوفيات، ج 13 ص 181 ، تحقيق أحمد الأرناؤوط وتركي مصطفى، ناشر: دار إحياء التراث - بيروت - 1420هـ- 2000م.

آيا حضرت خديجه سلام الله عليها قبل از ازدواج با رسول خدا صلي الله عليه وآله همسر ديگري داشت؟

يکي از مسايل مهمي که در مورد دوران قبل از ازدواج حضرت خديجه سلام الله عليها با رسول خدا صلي الله عليه وآله مطرح است، بحث ازدواج هاي ايشان قبل از پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله است. عقيده رايج مورخين اين است که ايشان قبل از رسول اکرم صلي الله عليه وآله با دو نفر به نامهاي «عتيق بن عائذ بن عبد الله المخزومي، و أبو هالة التميمي»، ازدواج نموده و حتي فرزنداني نيز به دنيا آورده است و (به ادعاي عايشه) تنها باکره اي که رسول خدا صلي الله عليه وآله با او ازدواج نمود، عايشه مي باشد!.

اما با بررسي دقيق به اين نتيجه مي رسيم که علي رغم شهرت مطلب فوق در ميان مورخين، اين مسأله قابل ترديد است؛ به اين بيان که تنها باکره اي که حضرت ختمي مرتبت صلي الله عليه وآله با او ازدواج نمود، نه تنها عايشه نبود بلکه پخش شدن اين مطلب در بسياري از کتب تاريخي کار حکومت­ها و سياستمداران بوده است که با بالا بردن عايشه با حربه هاي مختلف و تافته­ي جدا ساختن از او و بزرگ نمودن وي، خواسته­اند به اهداف شوم خود در مقابله با اهل بيت عليهم السلام برسند، که عطايا و هداياي ويژه حکومت ها براي عايشه و جنگ جمل و ديگر فتنه هاي او، شاهدي بر اين مدعاست.

از آنجايي که بناي ما بر اختصار است در اين مجال از اختلافاتي که در مورد نام ابي هاله وجود دارد صرفنظر مي نماييم؛ «که آيا نامش شماس (1) بوده و يا نباش بن زراره بوده و يا عکس آن (2) و يا نماش بن زراره (3) ؟ و يا زرارة بن ساس الأسدي (4) و يا اسمش هند بن زراره (5) است يا مالک بن زرارة (6) ؟ ويا مالک بن مرارة (7) و يا مالک بن نباش بن زرارة (8) ؟ و آيا حضرت خديجه ابتدا با او ازدواج کرده يا با عتيق؟ (9) و آيا جزء اصحاب رسول خداست با خير (10) ؟ آيا هند که به گفته برخي مورخين فرزند خديجه است، فرزند ابي هاله (11) است يا عتيق، و يا هر دوي آنها فرزندي به نام هند داشته­اند (12) ؟

رک:

1. المقريزي، تقي الدين أحمد بن علي بن عبد القادر بن محمد (متوفاى845 هـ)،إمتاع الأسماع بما للنبي صلى الله عليه وسلم من الأحوال والأموال والحفدة والمتاع، ج6، ص 295، فصل في ذكر من كان في حجر رسول الله صلى الله عليه وسلم من أولاد نسائه ، تحقيق وتعليق محمد عبد الحميد النميسي، ناشر: منشورات محمد علي بيضون دار الكتب العلمية ـ بيروت، الطبعة الأولى، 1420 ه‍ ـ 1999م .

2. ابن شهرآشوب، رشيد الدين أبي عبد الله محمد بن علي السروي المازندراني (متوفاى588هـ)، مناقب آل أبي طالب، ج1، ص 137، فصل في أقربائه و خدامه ، تحقيق: لجنة من أساتذة النجف الأشرف، ناشر: المكتبة والمطبعة الحيدرية، 1376هـ ـ 1956م.

3. المدني الشيرازي، السيد علي خان، (متوفای: 1120هـ)، الدرجات الرفيعة في طبقات الشيعة، ص 407، شرح حال: هند بن أبي هالة التميمي ، تقديم : السيد محمد صادق بحر العلوم، ناشر: منشورات مكتبة بصيرتي – قم - 1397

هـ.

4. التميمي المغربي، أبي حنيفة النعمان بن محمد (متوفاى363 هـ)، شرح الأخبار في فضائل الأئمة الأطهار، ج3، ص 15.خديجة الکبري عليها السلام و فضائلها ، تحقيق: السيد محمد الحسيني الجلالي، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامي ـ قم، الطبعة: الثانية، 1414 هـ.

5. أحمد بن محمد بن محمد الشمني، مزيل الخفاء عن ألفاظ الشفاء (حاسيه بر کتاب: الشفا بتعريف حقوق المصطفى ـ قاضي عياض ـ)، ص58، ناشر : دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع - بيروت – لبنان، سال چاپ : 1409- 1988م.

6 . المدني الشيرازي، السيد علي خان، (متوفای: 1120هـ)، الدرجات الرفيعة في طبقات الشيعة، ص 407، شرح حال: هند بن أبي هالة التميمي ، تقديم : السيد محمد صادق بحر العلوم، ناشر: منشورات مكتبة بصيرتي – قم – 1397 هـ.

7 . العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاى852هـ)، الإصابة في تمييز الصحابة، ج5، ص 556، شرح حال: مالک بن مرارة، رقم: 7701 ، تحقيق: علي محمد البجاوي، ناشر: دار الجيل - بيروت، الطبعة: الأولى، 1412هـ - 1992م.

8 . الذهبي الشافعي، شمس الدين ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (متوفاى748 هـ)، تاريخ الإسلام ووفيات المشاهير والأعلام، ج3، ص535، حوادث سال36 ، تحقيق: د. عمر عبد السلام تدمرى، ناشر: دار الكتاب العربي - لبنان/ بيروت، الطبعة: الأولى، 1407هـ - 1987م.

9 . البلاذري، أحمد بن يحيي بن جابر (متوفاى279هـ)، أنساب الأشراف، باب: أزواج رسول الله و ولده ، طبق برنامه الجامع الكبير.

ابن عبد البر النمري القرطبي المالكي، ابوعمر يوسف بن عبد الله بن عبد البر (متوفاى463هـ)، الاستيعاب في معرفة الأصحاب، ج4، 1817، شرح حال خديجة بنت خويلد، رقم 3311 ، تحقيق: علي محمد البجاوي، ناشر: دار الجيل - بيروت، الطبعة: الأولى، 1412هـ.

نکته:

ابن عبدالبر به نقل از جرجاني نسّابه مي­گويد: حضرت خديجه ابتدا با ابوهاله ازدواج نموده بود و بعد از او با عتيق ازدواج کرد و بعد از عتيق با رسول خدا ازدواج نمودند اما در برخي منابع ديگر آمده است که اول حضرت خديجه با عتيق ازدواج کرده بودند و بعد از او با ابوهاله ازدواج کردندو بعد از ابوهاله با رسول خدا ازدواج نمودند.

الخزاز القمي الرازي، أبي القاسم علي بن محمد بن علي (متوفاي400هـ)، كفاية الأثر في النص على الأئمة الاثني عشر، ص330 ، تحقيق: السيد عبد اللطيف الحسيني الكوه كمري الخوئي، ناشر: انتشارات ـ قم، 140هـ .

التميمي المغربي، أبي حنيفة النعمان بن محمد (متوفاى363 هـ)، شرح الأخبار في فضائل الأئمة الأطهار، ج3، ص 15، خديجة الکبري عليها السلام و فضائلها ، تحقيق: السيد محمد الحسيني الجلالي، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامي ـ قم، الطبعة: الثانية، 1414 هـ.

10 . العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاى852هـ)، الإصابة في تمييز الصحابة، ج6، ص 328، شرح حال: نباش بن زرارة، رقم: 8695 ، تحقيق: علي محمد البجاوي، ناشر: دار الجيل - بيروت، الطبعة: الأولى، 1412هـ - 1992م.

11 . المقريزي، تقي الدين أحمد بن علي بن عبد القادر بن محمد (متوفاى845 هـ)،إمتاع الأسماع بما للنبي صلى الله عليه وسلم من الأحوال والأموال والحفدة والمتاع، ج6، ص 27، (به نقل از حافظ ابن حزم) ، فصل في ذكر من كان في حجر رسول الله صلى الله عليه وسلم من أولاد نسائه ، تحقيق وتعليق محمد عبد الحميد النميسي، ناشر: منشورات محمد علي بيضون دار الكتب العلمية ـ بيروت، الطبعة الأولى، 1420 ه‍ ـ 1999م .

12 . البلاذري، أحمد بن يحيي بن جابر (متوفاى279هـ)، أنساب الأشراف، ب: أزواج رسول الله و ولده ؛ محمد بن جرير الطبري، المنتخب من ذيل المذيل، ص86، باب: ذكر تأريخ النساء اللواتي أسلمن على عند رسول الله صلى الله عليه وسلم ، ذكر من هلك منهن قبل الهجرة، طبق برنامه الجامع الكبير.

و اگر فرزند عتيق باشد دختر است زيرا برخي معتقدند هند دختر عتيق با صيفي بن عائذ ازدواج نمود و محمد بن صيفي حاصل اين ازدواج بود (1) ، و اگر فرزند ابي هاله باشد، يا دختر (2) بوده يا پسر (3) و اگر پسر بوده، آيا در جنگ جمل در رکاب اميرالمؤمنين عليه السلام شهيد شده است (4) و يا در صفين و نهروان نيز شرکت داشته است؟ (5) و يا با بيماري طاعون در بصره از دنيا رفته است (6)؟».

1. العسكري، أبو هلال الحسن بن عبد الله بن سهل بن سعيد بن يحيى بن مهران (متوفاى395هـ)، الأوائل للعسكري ، ج1، ص 159 ، طبق برنامه الجامع الكبير.

الزبيري، ابوعبد الله المصعب بن عبد الله بن المصعب (متوفاى 236هـ)، نسب قريش، ج1، ص22 ، تحقيق: ليفي بروفسال، القاهرة، ناشر:دار المعارف.

نکته: هند را پسر عتيق مي داند ـ البته زبير بن بکار اين نقل بدون سند نقل مي­کند.

ابن أثير الجزري، عز الدين بن الأثير أبي الحسن علي بن محمد (متوفاى630هـ)، أسد الغابة في معرفة الصحابة، ج5، ص 99، ترجمه محمد بن صيفي، رقم 4728 ، تحقيق: عادل أحمد الرفاعي، ناشر: دار إحياء التراث العربي - بيروت / لبنان، الطبعة: الأولى، 1417 هـ - 1996 م.

2. ابن شهرآشوب، رشيد الدين أبي عبد الله محمد بن علي السروي المازندراني (متوفاى588هـ)، مناقب آل أبي طالب، ج1، ص 123، فصل في ما ظهر من معجزاته بعد وفاته ، تحقيق: لجنة من أساتذة النجف الأشرف، ناشر: المكتبة والمطبعة الحيدرية، 1376هـ ـ 1956م.

ابن أثير الجزري، عز الدين بن الأثير أبي الحسن علي بن محمد (متوفاى630هـ)، أسد الغابة في معرفة الصحابة، ج5، ص434، شرح حال (حضرت) خديجة بنت خويلد، ترجمه محمد بن صيفي، رقم 4728 ، تحقيق: عادل أحمد الرفاعي، ناشر: دار إحياء التراث العربي - بيروت / لبنان، الطبعة: الأولى، 1417 هـ - 1996 م.

الطبري، أبو جعفر محمد بن جرير بن يزيد بن كثير بن غالب (متوفاى310)، تاريخ الطبري، ج2، ص 411، باب: ذكر الخبر عن أزواج رسول الله صلى الله عليه وسلم ومن منهن عاش بعده ومن منهن فارقه في حياته والسبب الذي فارقه من أجله ومن منهن مات قبله، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت.

3. العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاى852هـ)، الإصابة في تمييز الصحابة، ج6، ص 557، ذيل ترجمه هند بن أبي هالة، رقم 9013 ، تحقيق: علي محمد البجاوي، ناشر: دار الجيل - بيروت، الطبعة: الأولى، 1412هـ - 1992م.

4 . العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاى852هـ)، الإصابة في تمييز الصحابة، ج6، ص 557، تحقيق: علي محمد البجاوي، ناشر: دار الجيل - بيروت، الطبعة: الأولى، 1412هـ - 1992م.

5. العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاى852هـ)، تهذيب التهذيب، ج11، ص 64، شرح حال: هند بن أبي هالة، رقم 111 ، ناشر: دار الفكر - بيروت، الطبعة: الأولى، 1404 - 1984 م.

6. الأنصاري القرطبي، ابوعبد الله محمد بن أحمد (متوفاى671هـ)، الجامع لأحكام القرآن، ج14، ص 164، ذيل آيه 28 سوره احزاب ، ناشر: دار الشعب – القاهرة.

الحلبي، علي بن برهان الدين (متوفاى1044هـ)، السيرة الحلبية في سيرة الأمين المأمون، ج1، ص 229، باب: سفره صلي الله عليه (و آله) وسلم إلى الشام ثانيا ، ناشر: دار المعرفة - بيروت – 1400.

و به ذکر دلايلي در اثبات عدم ازدواج حضرت خديجه قبل از ازدواج با رسول خدا صلي الله عليه وآله ، مي پردازيم:

دلايل عدم ازدواج حضرت خديجه سلام الله عليها قبل از پيامبر صلي الله عليه وآله

1ـ طبق نقل برخي از مورخين اهل تسنن همچون اسماعيل بن محمد بن فضل التميمي اصبهاني، حضرت خديجه سلام الله عليها قبل از ازدواج با پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله، باکره بوده است. چنانچه او در جريان پيشنهاد حضرت ابوطالب عليه السلام به رسول خدا صلي الله عليه وآله براي همکاري با حضرت خديجه سلام الله عليها در امور تجاري، مي نويسد:

لما بلغ رسول الله صلى الله عليه وسلم خمسا وعشرين سنة وليس له بمكة اسم إلا الأمين لما تكاملت فيه خصال الخير قال له أبو طالب يا ابن أخي أنا رجل لا مال لي وقد اشتد الزمان علينا وألحت علينا سنون منكرة وليست لنا مادة ولا تجارة و هذه عير قومك قد حضر خروجها إلى الشام وخديجة بنت خويلد تبعث رجالا من قومك في عيرانها فيتجرون لها في مالها فيصيبون منافع فلو جئتها فعرضت نفسك عليها لأسرعت إليك وفضلتك على غيرك لما يبلغها من طهارتك وأني كنت أكره أن تأتي الشام وأخاف عليك من اليهود ولكن لا نجد من ذلك بدا وكانت خديجة امرأة باكرة ذات شرف ومال كثير وتجارة تبعث بها إلى الشام فتكون عيرها كعامة عير قريش تستأجر الرجل وتدفع المال مضاربة... .

«زماني که رسول خدا در تجارت به 25 سالگي رسيد در مکه براي ايشان اسمي غير از امين نبود (همگي ايشان را امين لقب داده بودند). زماني که خصلت هاي نيکو در او به کمال رسيد (حضرت) ابوطالب به آن حضرت عرضه داشت: اي پسر برادرم من مردي هستم که اموالي ندارم و زمان بر ما سخت گرفته و ما سالهاي دشواري را مي گذرانيم و سرمايه و تجارتي نيز نداريم و اين قافله قوم توست که وقت خروجشان به سوي شام رسيده است. خديجه دختر خويلد مرداني از قوم تو را در قافله (تجاري خود) به شام مي فرستد که برايش تجارت کنند و منافعي را نيز براي خودشان به دست بياورند. اگر تو نيز به او پيشنهاد همکاري بدهي به سرعت با تو همکاري مي کند و تو را بر ديگران برتري مي دهد و مقدم مي­کند زيرا از پاکي و امانت داري تو خبر دارد. من کراهت دارم که تو به شام بروي زيرا از فتنه يهود نسبت به تو هراسانم وليکن چاره اي غير از اين نداريم. خديجه بانويي باکره و شرافتمند و ثروتمند و اهل تجارت است، وي کاروان تجاري به شام مي فرستد و کاروان تجاري او مانند بقيه کاروانهاي تجاري قريش با مردان قرارداد مضاربه مي­بندند... .

الأصبهاني، أبو القاسم اسماعيل بن محمد بن الفضل التيمي (متوفاى535هـ) ،دلائل النبوة ، ص 178 ، تحقيق : محمد محمد الحداد ، ناشر : دار طيبة - الرياض ، الطبعة : الأولى ، 1409هـ .

2ـ مورخاني همچون ابن شهرآشوب و ابن حاتم عامِلي به نقل از بلاذُري وأبو القاسم كوفي، و سيد مرتضى، وأبو جعفر مي­نويسند:

أن النبي صلي الله عليه وآله تزوج بها، وكانت عذراء

پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله وقتي با حضرت خديجه ازدواج نمود، ايشان باکره بود.

علاوه براين در کتابهاي الأنوار و البدع آمده است:

أن رقية وزينب كانتا ابنتي هالة أخت خديجة

رقيه و زينب فرزندان هاله خواهر حضرت خديجه بودند.

ابن شهرآشوب، رشيد الدين أبي عبد الله محمد بن علي السروي المازندراني (متوفاى588هـ)، مناقب آل أبي طالب، مناقب آل أبي طالب، ج1، ص 138 ، تحقيق: لجنة من أساتذة النجف الأشرف، ناشر: المكتبة والمطبعة الحيدرية، 1376هـ ـ 1956م.

العاملي، الشيخ جمال الدين يوسف بن حاتم بن فوز (متوفاي664هـ)، الدر النظيم، ص 185، باب: فصل في ذكر أزواجه ، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامي التابعة لجماعة المدرسين، قم المشرفة. بي‌تا.

3 ـ مرحوم ابوالقاسم کوفي در کتاب «الإستغاثه» چنين مي­فرمايد:

طبق روايت صحيح از اهل بيت عليهم السلام حضرت خديجه سلام الله عليها خواهري (از مادرش) به نام هاله (1) داشت که با مردي از قبيله بني مخزوم (عتيق بن عائذ) ازدواج نمود، حاصل اين ازدواج دختري به نام هاله بود، بعد از عتيق، هاله خواهر حضرت خديجه با مردي از قبيله بني تميم به نام ابوهند ازدواج نمود و پسري به نام هند به دنيا آورد. مرد تميمي از همسر قبلي خود که فوت نموده بود، دو دختر به نام زينب و رقيه داشت. بعد از مدتي مرد تميمي (ابوهند) نيز از دنيا رفت، پسرش هند که بالغ شده بود به قبيله پدري خود پيوست، اما زينب و رقيه دو فرزند همسر قبلي ابوهند که دو طفل کوچک بودند در دامان هاله خواهر حضرت خديجه به زندگي خود ادامه دادند که اين امر در ابتداي ازدواج پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله با حضرت خديجه بود، از طرفي هاله زني فقير بود و خواهرش خديجه بانويي ثروتمند و به کثرت اموال شهرت داشت از اين رو به حمايت مالي از خواهر و دو فرزند تحت پوشش پرداخت و آنها را تحت تکفل خود گرفت، با گذشت مدت اندکي از ازدواج رسول خدا صلي الله عليه وآله و حضرت خديجه سلام الله عليها، هاله از دنيا رفت و زينب و رقيه در دامان پيامبر رحمت صلي الله عليه وآله و أم المؤمنين خديجه به زندگي خود ادامه دادند و تحت تربيت رحمة للعالمين قرار گرفتند. از طرفي سنت عرب در آن زمان اين بود که هر کسي يتيمي را تحت حمايت خود بگيرد و او را بزرگ کند، آن يتيم را به وي نسبت مي دادند و او را فرزندش مي خواندند... و وقتي که پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله و حضرت خديجه صلي الله عليه وآله به تربيت رقيه و زينب (فرزندان همسر قبلي) ابوهاله پرداختند، عرب اين دو فرزند را به حضرت خديجه و پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله نسبت داده و آنان را در زمره فرزندان اين دو بزرگوار برشمردند.

الكوفي، أبي القاسم علي بن أحمد بن موسى (متوفاي352هـ)، الاستغاثة في بدع الثلاثة، ج1، ص68- 69 ، طبق برنامه مكتبه اهل البيت عليهم السلام.

ابن اثير به نقل از حاکم نيشابوري مي­نويسد:

والصحيح عندي هالة أخت خديجة بنت خويلد وهي هالة بنت خويلد أم أبى العاص.

قول صحيح نزد من اين است که هاله خواهر خديجة دختر خويلد است. بنابراين وي نيز تصريح مي­کند که حضرت خديجه خواهري به نام هاله داشته است.

ابن أثير الجزري، عز الدين بن الأثير أبي الحسن علي بن محمد (متوفاى630هـ)، أسد الغابة في معرفة الصحابة، ج5، ص 50، ترجمه هالة بن أبي هالة التميمي ، تحقيق: عادل أحمد الرفاعي، ناشر: دار إحياء التراث العربي - بيروت / لبنان، الطبعة: الأولى، 1417 هـ - 1996 م.

قرائن ديگر مبني بر عدم ازدواج حضرت خديجه سلام الله عليها قبل از پيامبر صلي الله عليه وآله

علاوه بر اين دلايل، مؤيداتي نيز مبني بر عدم ازدواج حضرت خديجه با ابوهاله وجود دارد که در اينجا از نظر خوانندگان مي­گذرانيم:

1ـ ابوالقاسم کوفي مي گويد:

تمامي علما و مورخين اسلام اجماع دارند بر اينکه تمامي اشراف و بزرگان قريش از حضرت خديجه خواستگاري نمودند (و آرزوي چنين همسري را داشتند) اما حضرت خديجه به تمامي آنان پاسخ منفي داد و زماني که رسول خدا صلي الله عليه وآله با ايشان ازدواج نمود، همه زنان قريش بر او غضبناک شده و رهايش نمودند و گفتند: اشراف و بزرگان قريش از تو خواستگاري کردند ولي با هيچ کدام ازدواج نکردي و يتيم ابوطالب (حضرت) محمد را که فقير و بدون سرمايه بود به همسري پذيرفتي؟! حال کدام صاحب و انديشه و خرد مي پذيرد که حضرت خديجه درخواست ازدواج تمامي اشراف و بزرگان قريش را رد نموده باشد و با يک عرب صحرانشين از قبيله تميم ازدواج کرده باشد! آيا عقلاي عالم نمي دانند که محال بودن چنين کاري بسيار واضح و روشن است و نسبت دادن چنين عملي به ايشان که به عقل و خرد مشهور بود از زشت ترين گفتارهاست.

الكوفي، أبي القاسم علي بن أحمد بن موسى (متوفاي352هـ)، الاستغاثة في بدع الثلاثة، ج1، ص70 ، طبق برنامه مكتبه اهل البيت عليهم السلام.

الصحيح من سيرة النبي الأعظم، السيد جعفر مرتضي العاملي، ج2، ص 124، باب: هل تزوجت خديجة بأحد قبل النبي؟!..

2ـ از طرفي در تاريخ از سرزنش و شماتت بزرگان قريش مخصوصا کساني که به خواستگاري (حضرت) خديجه آمده بودند، نسبت به ازدواج حضرت خديجه با اعرابي از قبيله بني تميم «و يا ازدواج با عتيق بن عائذ »، هيچ اثري يافت نمي شود!

رک: السيد جعفر مرتضي، العاملي، الصحيح من سيرة النبي الأعظم، ج2، ص 124. (اقتباس)

اين مسأله نشان دهنده اين است که يا «ابوهاله» و «عتيق» موقعيت مالي بهتري از پيامبر داشته­اند؟ و يا قبيله ابوهاله از قبيله پيامبر برتر بوده است؟! و يا اصلا ازدواجي ميان حضرت خديجه و ابوهاله صورت نگرفته است که اعتراضي به دنبال داشته باشد.

تاريخ در مورد فرض اول، ساکت است و چيزي درباره اموال ابوهاله و عتيق ذکر نکرده است (1) علاوه بر اينکه بر فرض که ابوهاله و يا عتيق اموال بسياري نيز داشته باشند، اولا: چه دليلي دارد حضرت خديجه آنها را براي همسري پذيرفته باشند اما ثروتمندان ديگر را رد کرده باشند

ثانيا: ايشان خود فردي متمول بود و نيازي به پول و ماديات نداشت و از نظر اخلاقي آنقدر والامقام بود که در دوران جاهليت به «طاهره» مشهور شده بود از اين رو به دنبال دنيا طلبي نبود و تنها به صدق و پاکي و عفت و ارزشهاي اخلاقي فکر مي­کرد که آنها را در وجود مقدس حضرت محمد يافته بود از اين رو با ايشان ازدواج نمود. (2)

در مورد فرض دوم نيز به ضرورت تاريخ، اگر قبيله قريش از قبيله بني تميم برتر نباشد، از اين قبيله پائين­تر نيست، و قبيله بني تميم از قبيله قريش بالاتر نيست.

بنابراين با توجه به ترديدي که نسبت به دو فرض مذکور وجود دارد، فرض سوم يعني عدم ازدواج حضرت خديجه با ابوهاله و عتيق ، متعين مي­گردد.

1.علي رغم جستجوي فراوان در تاريخ، چيزي در مورد دارايي «ابوهاله و عتيق» نيافتم. برخي از مورخين معاصر نيز همانند مرحوم حاج شيخ عباس قمي (در منتهي الامال) که گفته­اند «خديجه از مال خويش و شوهران ثروتى عظيم به دست آورد» مدرکي ارائه نداده­اند و فقط صِرف ادعايي بدون دليل است.

برخي نيز از آنجايي که براي اين مطلب مدرکي نيافته­اند، اينگونه تعبير کرده­اند:

ثم تزوجها أبو هالة هند بن زرارة ... والظاهر أنه خلف لها ثروة عظيمة وكانت هي ذات ثروة وافرة.

ابو هالة هند بن زرارة با خديجه ازدواج کرد ... و ظاهرا براي او ثروت عظيمي به جاي گذاشت و حضرت خديجه نيز خود داراي ثروتي فراوان بود.

زينب فواز (المتوفى: 1332هـ)، (اخبار النساء المسمي بـ ) الدر المنثور في طبقات ربات الخدور، ص 323. ناشر: المطبعة الكبرى الأميرية، مصر، چاپ: اول، سال چاپ:1312 هـ.

2.مشابه اين تحليل را «علي نايف الشحود» ـ يکي از علماي وهابي ـ نيز ارائه مي­دهد. وي مي­نويسد:

رفضت الزواج من قومها الأغنياء رفضا طبيعيا لأنها غنية ولا تريد المال. بل تريد الصدق والطهارة العفة ومكارم الأخلاق التي وجدتها في سيدنا محمد صلى الله عليه وسلم.

اينکه حضرت خديجه اقوام خود را که افراد متمولي بودند و از ايشان خواستگاري کرده بودند، رد نمود، امري طبيعي است زيرا ايشان خود از نظر مادي فردي بي نياز بود و به دنبال مال نبود بلکه به دنبال صدق و پاکي و پاکدامني و ارزشهاي اخلاقي بود که همه را در وجود پيامبر اکرم يافته بود.

علي بن نايف الشحود، المفصل في فقه الدعوة إلى الله تعالى، ج10، ص152. طبق نرم افزار المکتبة الشاملة.

حضرت خديجه سلام الله عليها به دستور خداوند در انتظار ازدواج با رسول رحمت صلي الله عليه وآله بود

در تاريخ قرائني وجود دارد که با کنار هم قرار دادن آنها، اين نکته به دست مي­آيد که حضرت خديجه در انتظار ظهور پيامبر آخرالزمان و ازدواج با ايشان بوده است، كه در ادامه به ذكر آن مي پردازيم

ابن حجر عسقلاني به نقل از محمد بن سعد چنين مي­نويسد:

... عن بن عباس أن نساء أهل مكة اجتمعن في عيد لهن في الجاهلية فتمثل لهن رجل فلما قرب نادى بأعلى صوته: يا نساء مكة إنه سيكون في بلدكن نبي يقال له أحمد فمن استطاع منكن أن تكون زوجاً له فلتفعل فحصبنه إلا خديجة فإنها عضت على قوله ولم تعرض له.

ابن عباس مي­گويد: زنان قريش در زمان جاهليت در يکي از اعياد خود (براي انجام مراسم عيد) جمع شده بودند، در اين زمان مردي در مقابل آنها ظاهر گشت، وقتي به آنان نزديک شد، با صداي بسيار بلند ندا داد: اي زنان مکه در آينده پيامبري مي­آيد که احمد نام دارد، هر کدام از شما مي­تواند همسر او شود، اين کار را انجام دهد. زنان قريش او را با سنگريزه زدند اما (حضرت) خديجه شکيبايي به خرج داده و متعرض او نشد.

العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاى852هـ)، الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 601، حرف الخاء المعجمة، شرح حال حضرت خديجه، رقم 11086 ،تحقيق: علي محمد البجاوي، ناشر: دار الجيل - بيروت، الطبعة: الأولى، 1412هـ - 1992م.

در نقل ديگري، ذيل روايت چنين نقل شده است:

... عن سعيد بن جبير قال: اجتمعت نساء قريش في عيد لهن فجاءهن يهودي فقال: يوشك أن يبعث فيكن نبي فأيتكن استطاعت أن تكون له أرضاً يطؤها فلتفعل فشتمنه وطردنه، و وقر ذلك في صدر خديجة.....

زنان قريش در زمان جاهليت در يکي از اعياد خود (براي انجام مراسم عيد) جمع شده بودند، در اين زمان مردي يهودي و گفت اي زنان مکه در آينده بين شما پيامبري مي­آيد، هر کدام از شما مي­تواند همسر او شود، اين کار را انجام دهد. زنان قريش به او ناسزا گفتند و طردش كردنداما کلام آن مرد در وجود (حضرت) خديجه جاي گرفت.

ابي هلال العسکري، الاوائل ، ج1، ص28. بر اساس نرم افزار المکتبة الشاملة.

ممکن است فردي دو اشکال به اين نقل وارد نمايد:

1ـ در اين نقل، عبارت «فجاءهن يهودي» آمده است و به اين معني است که فردي يهودي بشارت به ظهور پيامبر خاتم داد، اما با توجه به توطئه­هاي يهود عليه شخص پيامبر و آئين نوراني ايشان، نمي­توان پذيرفت که فردي يهودي بشارت به ظهور پيامبر بدهد، بنابراين اين نقل قابل قبول نيست.

2ـ شما در متن گفتيد: «اين نقل از نظر زماني مطلق است، بنابراين احتمال دارد سالهاي زيادي قبل از بعثت پيامبراکرم، آن فرد از ظهور پيامبر آخر الزمان خبر داده باشد». اما اين عبارت شما با کلمه «يوشک» که در متن روايت فوق آمده است «يوشك أن يبعث» سازگاري ندارد زيرا «يوشک» از افعال مقاربه است و دلالت بر «شروع» مي­کند به اين معنا که ظهور پيامبر بسيار نزديک است و اين مطلب با ادعاي شما مبني بر اطلاق زماني، سازگاري ندارد.

در پاسخ به اشکال نخست، عرض مي­کنيم: توطئه­هاي برخي از يهوديان عليه پيامبر اکرم، غير قابل انکار است اما اين مطلب با اشتياق داشتن برخي ديگر از يهوديان به ظهور پيامبر آخر الزمان و پيش­گويي نمودن از آن و ايمان آوردن به ايشان، منافاتي ندارد چنانچه دقت در آيات قرآن و کنکاش در تاريخ، از اين حقيقت پرده برمي­دارد: قرآن کريم وقتي از ايمان آوردن يهوديان به پيامبر اکرم سخن به ميان مي­آورد، مي­فرمايد:

«فَمِنْهُمْ مَنْ آَمَنَ بِهِ وَمِنْهُمْ مَنْ صَدَّ عَنْه= پس برخى از آنان به وى ايمان آوردند، و برخى از ايشان از او روى برتافتند» (سوره نساء، آيه 55). مفسرين زيادي تصريح نموده­اند که مقصود از اين آيه يهوديان هستند که به ذکر برخي از آنان اکتفا مي­کنيم:

طبري به نقل از مجاهد مي­نويسد:

عن مجاهد : ( فمنهم من آمن به ) قال : بما أنزل على محمد من يهود * ( ومنهم من صد عنه ).

مجاهد گفته است: برخي از يهوديان به آنچه بر حضرت محمد نازل شده بود، ايمان آوردند برخي نيز از او رو برگرداندند (و بر کفر خود باقي ماندند).

الطبري، أبو جعفر محمد بن جرير بن يزيد بن كثير بن غالب (متوفاى310)، جامع البيان عن تأويل آي القرآن، ج5، ص196، ذيل آيه 55 سوره نساء ، ناشر: دار الفكر، بيروت – 1405هـ

ابن ابي حاتم رازي، زمخشري و مفسرين ديگر نيز به اين مطلب تصريح کرده­اند:

الرازي، عبد الرحمن بن محمد بن إدريس (معروف به ابن ابي‌ حاتم)، (متوفاي327هـ)، تفسير القرآن، ج3، ص 981، ذيل آيه 55 سوره نساء ، تحقيق : أسعد محمد الطيب، دار النشر: المكتبة العصرية – صيدا، طبق برنامه الجامع الكبير.

الزمخشري الخوارزمي، ابوالقاسم محمود بن عمرو بن أحمد جار الله (متوفاى538هـ)، الكشاف عن حقائق التنزيل وعيون الأقاويل في وجوه التأويل، ص534، ذيل آيه 55 سوره نساء ، تحقيق: عبد الرزاق المهدي، بيروت، ناشر: دار إحياء التراث العربي.

السيوطي، جلال الدين أبو الفضل عبد الرحمن بن أبي بكر (متوفاى911هـ)، الدر المنثور، ج2، ص173، ذيل آيه 55 سوره نساء ، ناشر: دار الفكر - بيروت – 1993.

و...

علاوه براينکه، تتبع دقيق در تاريخ، نشان دهنده پيشگويي احبار يهود از ظهور پيامبر آخر الزمان است:

قرطبي مي­نويسد:

ما يحكى عن ابن الهيبان حبر من أحبار يهود وممن كان ينتهي إليه علمهم وكان فاضلا في دينه ... فقال لليهود يوما ما ترونه أخرجني من الشام أرض الخمر والخمير إلى أرض البؤس والجوع قالوا له أنت أعلم قال فإني قدمت هذه البلدة أتوكف خروج نبي قد أظل زمانه وهذه البلدة مهاجره فكنت أرجو أن يبعث فأتبعه وقد أظلكم زمانه فلا تسبقن إليه يا معشر يهود فإنه يبعث بسفك الدماء وسبى الذرارى والنساء ممن خالفه فلا يمنعكم ذلك منه.

ابن الهيبان که يکي از احبار و علماي و فضلاي دين يهود بود، روزي به يهوديان گفت: در مورد خارج شدن من از شام که سرزمين شراب و شرابخواري است و رفتن به سرزمين فقر و گرسنگي (مدينه)، نظرتان چيست؟ گفتند: تو داناتر به اين مسأله هستي، ابن هيبان گفت: من قطعا به اين شهر مي­روم، شهري که در آن انتظار خروج پيامبري مي­رود که اکنون زمان ظهور اوست و آن شهري است که آن پيامبر به آنجا هجرت مي­کند و من اميد دارم وي مبعوث شود و پيروي­اش نمايم و هم اکنون زمان ظهور او بر شما سايه افکنده است، بر او سبقت نگيريد زيرا او مخالفين خود را مي­کشد و مردان و زنانشان را اسير مي­کند، برخورد او با مخالفانش شما را از پيروي او بازندارد.

محمد بن أحمد بن أبي بكر بن فرح القرطبي أبو عبد الله، الإعلام بما في دين النصارى من الفساد والأوهام وإظهار محاسن الإسلام، ج1، ص 289، محقق: د. أحمد حجازي السقا، ناشر : دار التراث العربي- القاهرة ، سال چاپ: 1398هـ.

اقدامات آن دسته از يهودياني که مشتاق درک حضور پيامبر اکرم بودند فقط در حد پيش­گويي و مهاجرت به مدينه نبود بلکه چنان مشتاق ظهور آن حضرت بودند که به دشمنان خود وعده مي­دادند که اگر آن حضرت ظهور کند، به وسيله او شما را سرکوب مي­کنيم:

«قرطبي» مي­نويسد:

فلما تقارب زمان مبعثه كثرت أحاديث الكهان عن نبوته والأخبار بذلك فبشر بقرب ظهوره جماعة من الكهان وأما اليهود فكانت تكون بينها وبين العرب شرور وحروب فربما أصابت العُربُ منهم فكانت اليهود تقول قد قرب زمان نبي سيبعث الآن نقتلكم معه.

وقتي زمان بعثت پيامبر خدا صلي الله عليه وآله نزديک شد، کاهنان در مورد ظهور آن حضرت بسيار سخن مي­گفتندو و جمعي از آنان بشارت مي­دادند که ظهور ايشان نزديک شده است؛ اما يهوديان که با عربها اختلاف داشتند و ميان آنها جنگ و درگيري بود و گاه از ناحيه عربها ضرباتي بر آنها وارد مي­شد، به آنان مي­گفتند: زمان ظهور پيامبري که قرار است مبعوث شود، نزديک شده است و ما با کمک او شما را سرکوب مي­کنيم.

الأنصاري الخزرجي القرطبي، أبو عبد الله محمد بن أحمد بن أبي بكر بن فرح شمس الدين، (متوفای: 671هـ)، الإعلام بما في دين النصارى من الفساد والأوهام وإظهار محاسن الإسلام، ج1، ص 289 ، المحقق: د. أحمد حجازي السقا، الناشر: دار التراث العربي – القاهرة.

بنابراين با توجه به مطالب فوق، بشارت دادن از ظهور پيامبر توسط مردي يهودي، نه تنها باعث عدم اعتبار روايت فوق نمي­شود بلکه در آن زمان امري شايع بوده و قابل پذيرش مي­باشد.

اما در پاسخ به ايراد دوم عرض مي­کنيم: «يوشک» از افعال مقاربه است ولي زماني دلالت بر شروع مي­کند که بر روي خبر آن «أن» ناصبه نيامده باشد و وقتي بر روي خبر آن «أن» ناصبه بيايد، ديگر دلالت بر شروع نمي­کند.

ابن مالک در الفيه مي­نويسد: «و ترک أن مع ذي الشروع وجبا= اگر يکي از افعال مقاربه بخواهد دلالت بر شروع کند، نبايد «أن» ناصبه بر سر خبر آن بيايد».

«سيوطي» در شرح اين مصرع، مي­نويسد:

لأنّه دالّ علي الحال و أن للإستقبال.

افعالي که معنايشان شروع مي­باشد، دلالت بر زمان حال مي­کنند در حالي که «أن» ناصبه دلالت بر زمان آينده مي­کند (ونمي­توانند در کنار هم بيايند).

جلال الدين عبدالرحمن سيوطي، البهجة المرضية في شرح الألفية، ص115.

«ابن عقيل» درباره اين قاعده بيشتر توضيح مي­دهد و مي­نويسد:

ومعنى قوله وترك أن مع ذي الشروع وجبا أن ما دل على الشروع في الفعل لا يجوز اقتران خبره بأن لما بينه وبين أن من المنافاة لأن المقصود به الحال وأن للاستقبال.

معناي عبارت ابن مالک که گفته است «وترك أن مع ذي الشروع وجبا»، اين است: هر فعلي که دلالت بر شروع مي­کند جايز نيست بر روي خبر آن «أن» ناصبه بيايد زيرا بين فعلي که دلالت بر شروع مي­کند و بين «أن» ناصبه، تنافي وجود دارد. چون مقصود از به کار بردنِ افعالِ شروع اين است که به مخاطب القا کند فعلي که به عنوان خبر آنها در جمله آمده است، در زمان حال رخ مي­دهد و حال آنکه «أن» ناصبه زماني به کار برده مي­شود که فعل بعد از آن قرار باشد در زمان آينده رخ دهد بنابراين هر جا بر روي خبرِ افعال شروع «أن» ناصبه بيايد ديگر دلالت بر زمان حال نمي­کنند.

العقيلي المصري الهَمداني بهاء الدين عبد الله بن عقيل ، شرح إبن عقيل، ج1، ص337 ، بی تا، بی جا.

در روايت فوق نيز بر روي خبر «يوشک»، «أن» ناصبه آمده است: «يوشك أن يبعث» از اين رو «يوشک» دلالت بر شروع نمي­کند و معناي عبارت اين است «اميد است در آينده در شهر شما پيامبري ظهور نمايد». بنابراين واژه «يوشک» به اطلاق زماني روايت مورد نظرضرري نمي­زند و نهايتا اشتياق ظهور آن پيامبر رحمت را مي­رساند.

[1] . ممکن است کسي بگويد: در اين نقل، عبارتِ «سيکون في بلدكن نبي» آمده است و «سين» در ادبيات عرب دلالت بر آينده نزديک مي­کند بنابراين اين نقل از نظر زماني مطلق نيست و دلالت بر آينده نزديک مي­کند.

در پاسخ مي­گوييم: قول صحيح اين است که «سين» و «سوف» از نظر معنا مترادف هستند و دلالت بر آينده مي­کنند و دلالت نمودن بر آينده دور و يا نزديک را بايد از قرينه­هاي خارجي به دست آورد. البته کساني که قائل هستند وسعت معنا در «سوف» بيشتر است و دلالت بر آينده دور مي­کند، ريشه نظرشان به اين مطلب برمي­گردد: «كثرة الحروف تدل على كثرة المعنى» هر گاه کلمه­اي حروف بيشتري داشته باشد، معناي بيشتري را افاده مي­کند. اما حقيقت اين است که اين مسأله شايع نيست و يک قانون کلي و شايعي نيست بلکه گاهي اوقات کلمه­اي حروف بيشتري دارد اما معناي بيشتري را افاده نمي­کند همانطور که ابن هشام انصاري يکي از بزرگترين علماي نحوي اهل تسنن از اين حقيقت پرده برمي­دارد و مي­نويسد: «سوف: مُرادفة للسين، أو أوسعُ منها، على الخلاف، وكأن القائل بذلك نظر الى أنّ كثرة الحروف تدل على كثرة المعنى، وليس بمُطَّردِ». «سوف» با «سين» مترادف است و هر دو واژه دلالت بر آينده مي­کنند البته کساني که قائل هستند وسعت معنا در «سوف» بيشتر است و دلالت بر آينده دور مي­کند، ريشه نظرشان به اين مطلب برمي­گردد: «كثرة الحروف تدل على كثرة المعنى» هر گاه کلمه­اي حروف بيشتري داشته باشد، معناي بيشتري را افاده مي­کند. اما حقيقت اين است که اين مسأله شايع نيست و از برخي مواردي که اينچنين است نمي­توان قانوني کلي به دست آورد.

ابن هشام الأنصاري، جمال الدين أبو محمد عبدالله بن يوسف ، مغني اللبيب عن كتب الأعاريب، ج1، ذيل «سوف».

اين نقل از نظر زماني مطلق است، بنابراين احتمال دارد سالهاي زيادي قبل از بعثت پيامبراکرم، آن فرد از ظهور پيامبر آخر الزمان خبر داده باشد.

ممکن است کسي بگويد: در اين نقل، عبارتِ «سيکون في بلدكن نبي» آمده است و «سين» در ادبيات عرب دلالت بر آينده نزديک مي­کند بنابراين اين نقل از نظر زماني مطلق نيست و دلالت بر آينده نزديک مي­کند.

در پاسخ مي­گوييم: قول صحيح اين است که «سين» و «سوف» از نظر معنا مترادف هستندو دلالت بر آينده مي­کنند و دلالت نمودن بر آينده دور و يا نزديک را بايد از قرينه­هاي خارجي به دست آورد. البته کساني که قائل هستند وسعت معنا در «سوف» بيشتر است و دلالت بر آينده دور مي­کند، ريشه نظرشان به اين مطلب برمي­گردد: «كثرة الحروف تدل على كثرة المعنى» هر گاه کلمه­اي حروف بيشتري داشته باشد، معناي بيشتري را افاده مي­کند. اما حقيقت اين است که اين مسأله شايع نيست و يک قانون کلي و شايعي نيست بلکه گاهي اوقات کلمه­اي حروف بيشتري دارد اما معناي بيشتري را افاده نمي­کند همانطور که ابن هشام انصاري يکي از بزرگترين علماي نحوي اهل تسنن از اين حقيقت پرده برمي­دارد و مي­نويسد: «سوف: مُرادفة للسين، أو أوسعُ منها، على الخلاف، وكأن القائل بذلك نظر الى أنّ كثرة الحروف تدل على كثرة المعنى، وليس بمُطَّردِ». «سوف» با «سين» مترادف است و هر دو واژه دلالت بر آينده مي­کنند البته کساني که قائل هستند وسعت معنا در «سوف» بيشتر است و دلالت بر آينده دور مي­کند، ريشه نظرشان به اين مطلب برمي­گردد: «كثرة الحروف تدل على كثرة المعنى» هر گاه کلمه­اي حروف بيشتري داشته باشد، معناي بيشتري را افاده مي­کند. اما حقيقت اين است که اين مسأله شايع نيست و از برخي مواردي که اينچنين است نمي­توان قانوني کلي به دست آورد.

ابن هشام الأنصاري، جمال الدين أبو محمد عبدالله بن يوسف ، مغني اللبيب عن كتب الأعاريب، ج1، ذيل «سوف».

نکته­اي که در اين نقل حائز اهميت است، اينست که کلام آن فرد در قلب حضرت خديجه جاي مي­گيرد.

علاوه بر اينکه برخي از مورخين اهل تسنن نقل مي­کنند وقتي پيامبر اکرم در اولين روز بعثت از غار حرا به خانه بازگشت و اتفاقاتي را که برايش رخ داده بود براي حضرت خديجه شرح داد، حضرت خديجه عرضه داشت:

أبشر فوالله لقد كنت أعلم أن الله لن يفعل بك إلا خيرا وأشهد أنك نبي هذه الأمة الذي تنتظره اليهود ، قد أخبرني به ناصح غلامي وبحيرى الراهب ، وأمرني أن أتزوجك منذ أكثر من عشرين سنة.

بشارت مي­دهم! به خدا سوگند مي­دانستم که پروردگار غير از خير و نيکي هرگز کاري درباره تو انجام نمي­دهد و شهادت مي­دهم که تو پيامبر اين امت هستي که يهود در انتظارش بود، غلامم ناصح و بحيراي راهب به من خبر داده بودند که تو پيامبر هستي و بيش از بيست سال قبل بحيراي راهب به من امر نموده بود که با تو ازدواج کنم.

ابن عساكر الدمشقي الشافعي، أبي القاسم علي بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله،(متوفاى571هـ)، تاريخ مدينة دمشق وذكر فضلها وتسمية من حلها من الأماثل، ج63، ص18، ذيل شرح حال: ورقة بن نوفل، رقم 7971 ، تحقيق: محب الدين أبي سعيد عمر بن غرامة العمري، ناشر: دار الفكر - بيروت - 1995.

ابن كثير الدمشقي، ابوالفداء إسماعيل بن عمر القرشي (متوفاى774هـ)، البداية والنهاية، ج3، ص21، باب: بدء الوحي، باب: ذکر عمره وقت بعثته و تاريخها(به نقل از ابن عساکر) ، ناشر: مكتبة المعارف – بيروت.

طبق اين نقل، حضرت خديجه سلام الله عليها بيش از بيست سال قبل از بعثت پيامبر، مي­دانسته که ايشان پيامبر اين امت است و مأمور بوده که با ايشان ازدواج کند. و اين مطلب به اين معناست که اگر حضرت خديجه در زمان ازدواج با آن حضرت 25 ساله (1) و يا 28 ساله (2) بوده باشد، قبل از اينکه به سن بيست سال برسد منتظر پيامبر آخرالزمان بوده و مأمور به ازدواج با ايشان بوده است.

1. بيهقي معتقد است بنابر قول صحيح، حضرت خديجه در زمان ازدواج با پيامبر 25 ساله بوده است که در ادامه مي­آيد.

2. ابن عماد حنبلي مي­گويد بسياري از علما اين قول را درباره سن حضرت خديجه پذيرفته­اند که در ادامه مي­آيد.

از طرفي ابن اثير نقل مي­کند بشارت «بحيراي راهب» مبني بر نبوت پيامبر در 9 سالگي و يا 12 سالگي پيامبر بوده است، وي مي­نويسد:

وأجمع العلماء ان رسول الله صلى الله عليه وسلم شخص مع عمه أبى طالب إلى الشأم بعد موت عبد المطلب ... وكان عمره اثنتي عشرة سنة وقيل تسع سنين والأول أكثر فرآه بحيرا الراهب ورآى علائم النبوة وكانوا يتوقعون ظهور نبي من قريش فقال لعمه ما هذا منك قال ابني قال لا ينبغي أن يكون أبوه حيا قال هو ابن أخي قال انى لأحسبه الذي بشر به عيسى فان زمانه قد قرب فاحتفظ به.

علما اجماع دارند رسول خدا صلي الله عليه وآله بعد از موت عبدالمطلب به همراه عمويش ابوطالب (براي تجارت) به شام مي­رفت ... و عمر ايشان در آن زمان 12سال بود و برخي گفته­اند ايشان 9 ساله بوده است اما قول اول را بيشتر قبول دارند، در سفر شام بحيرا پيامبر را ديد و نشانه­هاي نبوت را در ايشان مشاهده نمود و اين در حالي بود که آنها منتظر ظهور پيامبري از قبيله قريش بودند، بحيرا به عموي پيامبر صلي الله عليه وآله عرض کرد: اين فرد چه نسبتي با تو دارد؟ حضرت ابوطالب عليه السلام فرمود: پسرم مي­باشد، بحيرا گفت: (با علامتهايي که من مي­بينم) شايسته نيست پدر او در اين زمان زنده باشد! حضرت ابوطالب عليه السلام فرمود: وي برادر زاده من است، بحيرا گفت: من گمان مي­کنم او همان پيامبري است که عيسي بشارت به ظهور او داده است، هم اکنون زمان ظهور او نزديک است او را حفظ کن... .

ابن أثير الجزري، عز الدين بن الأثير أبي الحسن علي بن محمد (متوفاى630هـ)، أسد الغابة في معرفة الصحابة، ج1، ص15، باب: ذكر وفاة أمه وجده وكفالة عمه أبى طالب له ، تحقيق: عادل أحمد الرفاعي، ناشر: دار إحياء التراث العربي - بيروت / لبنان، الطبعة: الأولى، 1417 هـ - 1996 م.

در اين نقل، ابن اثير ادعاي اجماع مي­کند که پيامبر در زمان بشارت بحيرا، 9 ساله و يا 12 ساله بوده­اند حال اگر بحيرا در همان زمان و يا نزديک به آن، به حضرت خديجه امر نموده باشد که با اين فرد ـ که نبي آخر الزمان خواهد بود ـ ازدواج کن، نشان دهنده اين است که حضرت خديجه از 9 و يا 12 سالگي پيامبر صلي الله عليه وآله منتظر ازدواج با ايشان بوده است. و اگر حضرت خديجه در زمان ازدواج با آن حضرت 25 ساله بوده باشد، ـ با توجه با اينکه پيامبر نيز در زمان ازدواج 25 ساله بودندـ، حضرت خديجه از 9 و يا 12سالگي خود، منتظر ازدواج با پيامبر بوده است و اگر 28 ساله باشد از 12 و يا 15 سالگي منتظر ازدواج با پيامبر بوده است و اگر 40 ساله باشد از 24 و يا 27 سالگي منتظر ازدواج با پيامبر بوده است.

از طرفي مورخين نقل کرده­اند «ورقة بن نوفل» پسر عموي حضرت خديجه و تمامي فاميلهاي ثروتمند ايشان، از آن جناب خواستگاري نمودند، اما همگي جواب منفي شنيد و موفق نشدند با ايشان ازدواج کنند، با اينکه آنان از نظر فرهنگي و شئونات خانوادگي با حضرت خديجه همطراز بودند.

ابن حجر عسقلاني به نقل از محمد بن سعد مي­نويسد:

كانت ذكرت لورقة بن عمها فلم يقدر.

«وُرقة بن نوفل» پسر عموي حضرت خديجه از ايشان خواستگاري کرد، ولي موفق نشد با ايشان ازدواج کند.

ابن حجر عسقلاني، الإصابة في تميز الصحابة، ج8، ص100.

اگر چه در ادامه اين نقل آمده است که حضرت خديجه بعد از اين ماجرا با ابوهاله و پس از او با عتيق ازدواج نمود، اما مطلب بعيد به نظر مي­رسد زيرا علاوه بر«وُرقه» تمامي اقوام ثروتمند قبيله قريش از ايشان خواستگاري نمودند و با پاسخ منفي حضرت خديجه مواجه شدند و همانطور که در قبل عرض شد، عتابي مبني بر ازدواج حضرت خديجه با عتيق و يا ابوهاله که اعرابي از قبيله بني تميم بود «و حليف بني عبدالدار بودند»، يافت نمي­شود. حال سؤال اين است که اين دو تن، چه امتيازي و برتري نسبت به تمامي اقوام قريشي ثروتمند حضرت خديجه داشتند؟! و آيا چنين ازدواجي در جامعه آن روز معقول بود؟

قبيله بني تميم قريشي نبودند و با قبيله بني عبدالدار که از تيره­هاي قريش بود، هم پيمان شده بودند.

محمد بن سعد درباره خواستگاري ثروتمندان قريش از حضرت خديجه، چنين مي­نويسد:

... نفيسة بنت منية قالت كانت خديجة بنت خويلد بن أسد بن عبد العزى بن قصي امرأة حازمة جلدة شريفة مع ما أراد الله بها من الكرامة والخير وهي يومئذ أوسط قريش نسبا وأعظمهم شرفا وأكثرهم مالا وكل قومها كان حريصا على نكاحها لو قدر على ذلك قد طلبوها وبذلوا لها الأموال فأرسلتني دسيسا إلى محمد بعد أن رجع في عيرها من الشام.

«نفيسة دختر منيه مي­گويد: خديجة دختر خويلد زني هوشمند و دورانديش و استوار و محکم و شريف بود علاوه بر اينکه خداوند در مورد او کرامت و خير و خوبي اراده فرموده بود، ايشان در آن زمان در ميان (تيره خود در) قبيله قريش از بهترين نسب و بيشترين شرافت و مال فراواني برخوردار بود، تمامي فاميلهاي وي آرزو داشتند که اگر بتوانند، با او ازدواج کنند، همگي از او خواستگاري نموده بودند و وعده اموال زيادي به ايشان داده بودند، اما با اين وجود وقتي (حضرت) محمد با کاروان تجاري خديجه از شام بازگشت، خديجه مرا مخفيانه پيش او فرستاد که به ايشان پيشنهاد ازدواج با خديجه را عرض کنم ...».

البصري الزهري، محمد بن سعد بن منيع أبو عبدالله (متوفاي230 هـ)، الطبقات الكبرى ، ج1، ص131، ذكر تزويج رسول الله صلى الله عليه وسلم خديجة بنت خويلد ، دار النشر : دار صادر - بيروت ، طبق برنامه الجامع الكبير

بنابراين آيا جاي گرفتن کلام آن مرد «بشارت دهنده بر ظهور پيامبر» در قلب حضرت خديجه و دستوري که ايشان مبني بر ازدواج با پيامبر صلي الله عليه وآله داشته و پاسخ منفي به تمامي خواستگارهاي ثروتمند و مطرح قريش، حاکي از انتظار و اشتياق وي براي ازدواج با پيامبر آخر الزمان نمي­باشد؟!

شاهد بر اين مدعا دو نقل زير مي­باشد:

وقتي حضرت خديجه کلام ميسره غلام خود را درباره اتفاقاتي که در راه بازگشت از شام در مورد پيامبر رخ داده است، مي­شنود، به تکاپو افتاده و سراغ پسر عموي خود که عالم به کتابهاي اديان مختلف بود، مي­رود.

ابن اسحاق سيره نويس مشهور، گفتگوي خديجه و ورقه را چنين گزارش مي­کند:

و قد كانت خديجة بنت خويلد قد ذكرت لورقة بن نوفل بن أسد و كان ابن عمها و كان نصرانيا قد تبع الكتب و علم من علم الناس ما ذكر لها غلامها ميسرة من قول الراهب و ما كان يرى منه إذ كان الملكان يظلانه فقال ورقة : لئن كان هذا حقا يا خديجة إن محمدا لنبي هذه الأمة قد عرفت أنه كائن لهذه الأمة نبي ينتظر هذا زمانه.

وقتي حضرت خديجه گفتار غلامش ميسره «در مورد پيشگويي راهب از نبوت حضرت محمد و سايه افکندن دو ملَک بر سر حضرت محمد در راه بازگشت از شام» را براي «ورقه» پسر عموي مسيحي­اش (که عالم به کتابهاي اديان مختلف بود و به علم تاريخ و نسب شناسي تسلط داشت) نقل کرد، «ورقه» گفت: اگر اين مطالب که گفتي، درست باشد، محمد پيامبر اين امت است. من مي­دانستم که براي اين امت پيامبري خواهد بود که انتظار ظهورش مي­رود و اينک زمان ظهور اوست.

محمد بن إسحاق بن يسار (متوفاى151هـ) ، سيرة ابن إسحاق (المبتدأ والمبعث والمغازي) ، ج2، ص 94 ، تحقيق : محمد حميد الله ، ناشر : معهد الدراسات والأبحاث للتعريف .

حال که خديجه يقين پيدا نمود که اين فرد همان پيامبر آخرالزمان است، چه بسا خاطره آن عيدي که زنان مکه در زمان جاهليت برگزار نموده بودند و آن مردي که بشارت ظهور پيامبري را در اين ديار داده بود، در ذهنش زنده شد و دريافت که اکنون زمان عمل نمودن به دستور بحيراي راهب مبني بر ازدواج با پيامبر است، از اين رو به سرعت سراغ ابوطالب ­فرستاد و از او تقاضا کرد که واسطه ازدواج او با محمد پيامبر آخرالزمان گردد.

حلبي در السيرة الحلبيه ماجراي مقدمات ازدواج حضرت خديجه با پيامبراکرم را چنين مي­نگارد:

أن خديجة رضي الله تعالى عنها قالت للنبي صلى الله عليه وسلم إذهب إلى عمك فقل له تعجل إلينا بالغداة فلما جاءها معه رسول الله صلى الله عليه وسلم قالت له يا أبا طالب تدخل على عمي فكلمه يزوجني من ابن أخيك محمد بن عبد الله فقال أبو طالب يا خديجة لا تستهزئى فقالت هذا صنع الله فقام فذهب وجاء مع عشرة من قومه إلى عمها.

حضرت خديجه به حضرت محمد عرض کرد: پيش عمويت برو و به او بگو فردا صبح به سرعت به منزل ما بيايد. وقتي حضرت ابوطالب به همراه رسول خدا به منزل خديجه رفتند، حضرت خديجه عرض کرد: اي ابوطالب پيش عمويم برو و با او صحبت کن که مرا به ازدواج برادر زاده­ات محمد بن عبدالله درآوري، حضرت ابوطالب فرمود: اي خديجه مرا مسخره نکن، حضرت خديجه عرض کرد: اين ازدواج، کار خداوند است. در اين هنگام حضرت ابوطالب برخاست و از منزل خديجه بيرون رفت و با ده نفر از قوم خود پيش عموي خديجه رفت.

الحلبي، علي بن برهان الدين (متوفاى1044هـ)، السيرة الحلبية في سيرة الأمين المأمون، ج1، ص226 ، ناشر: دار المعرفة - بيروت – 1400.

آري ابوطالب تعجب مي­کند که زني از مردي خواستگاري کند اما وقتي جواب حضرت خديجه را مي­شنود، به اين کار اقدام مي­کند.

نکته دقيقي که در عبارت فوق وجود دارد اين است که حضرت خديجه از ازدواج خود با حضرت محمد، به «صنع الله= کار خداوند» تعبير مي­کند. چه بسا اين مطلب حاکي از اين است که آن فردي که در عيد جاهليت، مقابل چشمان آنها متمثل گشت (فتمثل لهن رجل)، يکي از ملائک بود و اين مطلب هيچ استبعادي ندارد زيرا اولا: ماده «مثّل» در قرآن براي ملائکه استعمال شده است آنجا که مي­فرمايد: «فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا= ما روح خود را بسوى او فرستاديم و او در شكل انسانى بى‏عيب و نقص، بر مريم ظاهر شد» ثانيا: رسول خدا فرمود:

أفضل نساء الجنة أربع : خديجة بنت خويلد ، وفاطمة بنت محمد، ومريم بنت عمران، وآسية بنت مزاحم امرأة فرعون.

بهترين زنان بهشتي چهار نفرند: خديجه دختر خويلد و فاطمه دختر محمد صلي الله عليه وآله و مريم دختر عمران وآسيه دختر مزاحم همسر فرعون.

آدرس اين مطلب گذشت.

در اين نقل پيامبر نه تنها حضرت خديجه را در کنار حضرت مريم، زني بهشتي معرفي مي­نمايد، بلکه ايشان را مقدم بر حضرت مريم ذکر مي­کند. بنابراين همانطور که ملکي الهي در مقابل حضرت مريم ظاهر گشته است، هيچ استبعادي ندارد که در مقابل ديده­گان حضرت خديجه نيز فرشته­اي نمايان گردد.

لذا از آنجايي که آن فرد از ناحيه خداوند آمده بود و کلامش در قلب حضرت خديجه جاي گرفت، آن حضرت از اين ازدواج تعبير به «صنع الله» نمود.

بنابراين تمامي اين مطالب حاکي از اين است که حضرت خديجه با تمام وجود در انتظار پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله و ازدواج با ايشان به سر مي­برد. و با اين حال ممکن نبوده با افرادي همچون ابوهاله تميمي و عتيق بن عائذ مخزومي ازدواج نموده باشد.

4ـ همانطور که در قبل بيان شد، ايشان در زمان جاهليت به «طاهره» معروف بود و قطعا طاهره در اينجا فقط به معناي دوري ايشان از اعمال منافي عفت نيست زيرا انجام اين کارها در ميان زنان قريش مرسوم نبوده که بخواهند ايشان را با اين لقب از آنها استثناء کنند بلکه اعمال منافي عفت در ميان بزرگان قريش امري منفور بوده و به تصريح قرآن برخي از افراد کنيزان خود را مجبور به اين کار مي­کردند (1) و يا افرادي همچون هند جگرخوار و نابغه مادر عمرو بن عاص به اين عمل مشهور بودند. بلکه طاهره بودن ايشان به اين معناست که از تمامي رجس­ها و پليدي­هاي جاهليت به دور بودند.

1. لَا تُكْرِهُوا فَتَيَاتِكُمْ عَلَى الْبِغَاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّنًا لِتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَنْ يُكْرِهُّنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِنْ بَعْدِ إِكْرَاهِهِنَّ غَفُورٌ رَحِيمٌ.

و كنيزان خود را براى دستيابى متاع ناپايدار زندگى دنيا مجبور به خود فروشى نكنيد اگر خودشان مى‏خواهند پاك بمانند! و هر كس آنها را (بر اين كار) اجبار كند، (سپس پشيمان گردد،) خداوند بعد از اين اجبار آنها غفور و رحيم است!

سوره نور، آيه 33

محمد بن علوي مالكي يکي از علماي معاصر مالکي مذهب نيز به اين مطلب تصريح مي­کند:

وقد حفظها الله تعالى من أرجاس الجاهلية ، فأحاط عرض هذه السيدة الزكية وصانه من كل أذية و بلية برعايته وعنايته الباهرة ولذلك كانت تلقب بالسيدة الطاهرة»

خداوند متعال ايشان را از تمامي پليدي­هاي جاهليت حفظ نمود و اين بانوي پاک را از هر جهت با خير ونيکي احاطه نمود و با عنايت نوراني و ويژه خود، او را از هر آزار و سختي و اندوهي حفظ نمود و به همين خاطر (در جاهليت) به «بانوي پاک» ملقب گرديد.

السيد محمد بن علوى المالكى الحسنى من علماء المسجد الحرام، البشرى في مناقب السيدة خديجة الكبرى رضي الله عنها، ص 5 ، بي جا، بي تا.

يکي از مصاديق «رجس»، نطفه مشرک است (1) حال اگر قرار باشد «رحم» حضرت خديجه سلام الله عليها به عنوان ظرفي براي پرورش حضرت زهرا سلام الله عليها باشد ـ که اولا: يکي از مصاديق «اهل البيت» در آيه تطهير است که خداوند در ابتداي خلقت تکوينا اراده نموده که هر نوع رجس و پليدي را از ايشان دور کند.

1.خداوند در قرآن از منافقين با عنوان رجس ياد مي­کند، آنجا که مي­فرمايد: «سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ إِلَيْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ إِنَّهُمْ رِجْسٌ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ جَزاءً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ». « هنگامى كه بسوى آنان بازگرديد، براى شما به خدا سوگند ياد مى‏كنند، تا از آنها اعراض (و صرف نظر) كنيد از آنها اعراض كنيد (و روى بگردانيد) چرا كه پليدند! و جايگاهشان دوزخ است، بكيفر اعمالى كه انجام مى‏دادند». سوره توبه، آيه95. وقتي عنوان «رجس» در مورد منافقين صدق کند، اين عنوان به طربق اولي در مورد مشرکين نيز صدق مي­کند زيرا مخالفت با منافقان و محکوم نمودن آنها از آن جهت است که در آنان در ظاهر اظهار توحيد مي­کنند و در باطن مشرکند بنابراين منشأ واقعي محکوم نمودن منافقين، مشرک بودن آنهاست؛ از طرفي خداوند وعده داده است که همه گناهان را جز شرک، مي­بخشد «إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِيمًا» «خداوند (هرگز) شرك را نمى‏بخشد! و پايين‏تر از آن را براى هر كس (بخواهد و شايسته بداند) مى‏بخشد. و آن كسى كه براى خدا، شريكى قرار دهد، گناه بزرگى مرتكب شده است» سوره نساء، آيه 48؛ در آيه­اي ديگر نيز مي­فرمايد: «إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا» «خداوند، شرك به او را نمى‏آمرزد (ولى) كمتر از آن را براى هر كس بخواهد (و شايسته بداند) مى‏آمرزد. و هر كس براى خدا همتايى قرار دهد، در گمراهى دورى افتاده است» سوره نساء، آيه 116. بنابراين طبق آيات قرآن، شرک بزرگترين گناه معرفي شده است و با توجه به اين مطلب، قطعا عنوان «رجس» بر آن صادق است و وقتي وجود مشرک، رجس و پليدي باشد، طبيعتا نطفه او نيز که جزئي از بدن اوست، رجس و پليدي است.

و ثانيا: حجت خداوند بر امامان اهل بيت عليهم السلام مي­باشد (1)ـ، چگونه مي­توان پذيرفت که قبل از تولد حضرت زهرا سلام الله عليها، ظرفي براي نطفه دو مشرک قرار گرفته باشد؛ و حال آنکه اگر ذره­اي رجس و پليدي، چه در زمان جاهليت و چه در زمان اسلام، در اجداد و يا مادر و جده «اهل البيت» باشد، اراده تکويني الهي در مورد «اهل البيت» عليهم السلام تحقق نيافته است و لذا در زيارت امام حسين عليه السلام که يکي از مصاديق «اهل البيت» در آيه تطهير است، مي­خوانيم: «لم تنجسک الجاهلية بأنجاسها». از اين رو خداوند هر گونه رجس و پليدي را حتي از جده ايشان در زمان جاهليت دور ساخته است. زيرا مقتضاي اين عبارت اين است که نجاستهاي جاهليت به هيچ نحوي در مورد اهل بيت راه ندارد حتي به نحو اينکه رحم جده آنها ظرفي براي نطفه مشرک باشد.

1. قال الامام عسکرى عليه السلام نحن حجج الله على خلقه ، و جدتنا فاطمه حجه علينا.

امام حسن عسكرى عليه السلام فرمودند: ما حجت هاى خداوندى بر بندگان هستيم و جده ما حضرت فاطمه زهرا، حجت بر ما است.

اطيب البيان في تفسير القرآن، ج13، ص235.

علي رغم اينکه از عبارت «لم تنجسک الجاهلية بأنجاسها» به دست مي­آيد که تمامي پدران و مادران اهل بيت عليهم السلام از جمله حضرت خديجه سلام الله عليها، موحد و يکتا پرست بوده­اند و ذره­­اي شرک و کفر در وجود آنها راه نداشته است.

رک: الموسوي الأصفهاني، ميرزا محمد تقي (متوفاي1348هـ)، مكيال المكارم في فوائد الدعاء للقائم (عليه السلام)، ج1، ص 368 و ص 371 ، تحقيق العلامة السيد علي عاشور، ناشر: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات بيروت – لبنان، الطبعة الأولى1421 ه‍ - 2001 م

السيد الخميني، انوار الهداية، ج1، ص 83 ، مؤسسة تنظيم ونشر آثار الإمام الخميني

، الطبعة: الأولى ، ذي القعدة 1413 - 1372 ش.

حال سؤال اين است که چگونه ممکن است يک زن موحد با مردان مشرک ازدواج نموده باشد؟! و چگونه ممکن است امامان اهل البيت عليهم السلام از رحمي که با پليدي­هاي جاهليت آلوده شده باشد، متولد شوند؟!

سن حضرت خديجه سلام الله عليها هنگام ازدواج با پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله

در مورد سن پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله در زمان ازدواج با حضرت خديجه سلام الله عليها بين مورخين اختلاف است. قول مشهور اين است که آن حضرت در زمان ازدواج 25 ساله بوده اند.

البصري الزهري، محمد بن سعد بن منيع أبو عبدالله (متوفاي230 هـ)، الطبقات الكبرى ، ج1، ص 131 ، دار النشر : دار صادر - بيروت ، طبق برنامه الجامع الكبير.

الحميري المعافري، ابومحمد عبد الملك بن هشام بن أيوب (متوفاى213هـ)، السيرة النبوية، ج2، ص 5، باب: حديث تزويج رسول الله خديجة رضي الله عنها ، تحقيق: طه عبد الرءوف سعد، ناشر: دار الجيل، الطبعة: الأولى، بيروت – 1411هـ..

ابن أثير الجزري، عز الدين بن الأثير أبي الحسن علي بن محمد (متوفاى630هـ)، أسد الغابة في معرفة الصحابة، ج7، ص90 ، تحقيق: عادل أحمد الرفاعي، ناشر: دار إحياء التراث العربي - بيروت / لبنان، الطبعة: الأولى، 1417 هـ - 1996 م.

درباره سن حضرت خديجه سلام الله عليها در هنگام ازدواج با آن حضرت نيز نظرات مختلفي وجود دارد برخي مانند بيهقي ايشان را 25 ساله مي دانند.

بيهقي مي گويد:

... بلغت خديجة خمسا وستين سنة، ويقال: خمسين سنة، وهو أصح.

(بعد از فوت عبدالله فرزند پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله) بعضي مي گويند: سن حضرت خديجه (در هنگام وفات) 65 ساله بود و برخي ديگر گفته­اند در آن وقت ايشان 50 ساله بوده است که قول صحيح هم همين است.

البيهقي، أبي بكر أحمد بن الحسين بن علي (متوفاى458هـ)، دلائل النبوة، ج2، ص 71 ، طبق برنامه الجامع الكبير.

وي در جاي ديگر مي نويسد:

أن النبي تزوج بها وهو ابن خمس وعشرين سنة قبل أن يبعثه الله نبيا بخمس عشرة سنة.

ازدواج رسول خدا صلي الله عليه وآله با حضرت خديجه سلام الله عليها 15 سال قبل از بعثت بوده است.

رک: البيهقي، أبي بكر أحمد بن الحسين بن علي (متوفاى458هـ)، دلائل النبوة، ج2، ص 72 ، طبق برنامه الجامع الكبير.

بنابراين طبق قول بيهقي وقتي ايشان در زمان وفات يعني سال دهم بعثت،50 ساله باشند و 15 سال قبل از بعثت هم ازدواج نموده باشند با اين حساب سن حضرت خديجه در زمان ازدواج با پيامبر اکرم صلی الله علیه و آله 25 سال بوده است.

ابن عماد حنبلي معتقد است بسياري از علما سن ايشان را در زمان ازدواج 28سال مي دانند.

نويسنده شذرات الذهب مي گويد:

و رجح كثيرون أنها ابنة ثمان وعشرين.

بسياري از علما قول 28 ساله بودن حضرت خديجه را در زمان ازدواج با پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله ترجيح داده اند.

العكري الحنبلي، عبد الحي بن أحمد بن محمد (متوفاى1089هـ)، شذرات الذهب في أخبار من ذهب، ج1، ص14، حوادث سال11 ، تحقيق: عبد القادر الأرنؤوط، محمود الأرناؤوط، ناشر: دار بن كثير - دمشق، الطبعة: الأولي، 1406هـ.

حاکم نيشابوري نيز فقط همين قول را براي ابن اسحاق (سيره نويس مشهور) نقل مي کند.

الحاكم النيسابوري، ابو عبدالله محمد بن عبدالله (متوفاى405 هـ)، المستدرك علي الصحيحين، المستدرك على الصحيحين ج 3، ص200، ح4837 ، تحقيق: مصطفي عبد القادر عطا، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت الطبعة: الأولى، 1411هـ - 1990.

ابن عساکر و ذهبي و مرحوم إربلي به نقل از ابن عباس مي گويند: خديجه سلام الله عليها در زمان ازدواج با آن حضرت 28 ساله بود.

ابن عساكر الدمشقي الشافعي، أبي القاسم علي بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله،(متوفاى571هـ)، تاريخ مدينة دمشق وذكر فضلها وتسمية من حلها من الأماثل، ج3، ص 193 ، تحقيق: محب الدين أبي سعيد عمر بن غرامة العمري، ناشر: دار الفكر - بيروت - 1995.

الذهبي الشافعي، شمس الدين ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (متوفاى748 هـ)، سير أعلام النبلاء، ج2، ص 111، ذيل ترجمه خديجه ام المؤمنين، رقم 16 ، تحقيق: شعيب الأرنؤوط، محمد نعيم العرقسوسي، ناشر: مؤسسة الرسالة - بيروت، الطبعة: التاسعة، 1413هـ.

الإربلي، أبي الحسن علي بن عيسي بن أبي الفتح (متوفاى693هـ)، كشف الغمة في معرفة الأئمة، ج2، ص135، باب: فصل في مناقب خديجة ، ناشر: دار الأضواء ـ بيروت، الطبعة الثانية، 1405هـ ـ 1985م.

«مونتگمري وات» شرق شناس مشهور در اين زمينه چنين مي نويسد:

من المعروف طبيا أن المرأة التى عاشت حياة زوجية سليمة و تكررت ولادتها يمكنها أن تستمر فى ال انجاب الى سن متأخرة. و لكن من المعروف طبيا أيضا أن المرأة المرضع لا تحمل عادة، و على هذا فان الفترة بين الحملين لمن تقل عن عامين حتى يتم فصال الطقل. فالقول بأن السيدة خديجة كانت تلد كل عام قول مشكوك فيه طبيا، و الأقرب الى التصديق أن يكون كل عامين، فتكون الفترة التى أنجبت فيها الأبناء السبعة 14 عاما (السنة 12) فلو كانت تزوجت و هى فى الأربعين كما يقول حكيم ابن حزام لكان عمرها فى الحمل الأخير 54 عاما على الأقل و هو أمر مستبعد الى درجة كبيرة كما يقول المؤلف، و بذلك يكون قول عبد اللّه بن عباس رضى اللّه عنهما أن عمرها كان 28 عاما أقرب الى التصديق. و اللّه أعلم- (المترجم). ثم انها لو كان عمرها عند الزواج أربعين لما كان ينتظر أن تخطب لنفسها شابا عمره 25 سنة لأنه فى هذه الحال فى عمر أولادها، فما كان شرفها يسمح لها بذلك- (المراجع).

معروف در علم طب اين است، زني که زندگي زناشوئي سالمي داشته باشد، و به دفعات فرزند به دنيا آورده باشد، ممکن است که در سن بالا قدرت بارداري داشته باشد. همچنين آنچه درعلم طب معروف است، اين است زن شيرده باردار نمي شود. بنابراين پس زمان بين دو زايمان بايد حداقل دو سال باشد تا بچه کامل شود. پس قول به اينکه [حضرت] خديجه هر سال يک بار بچه به دنيا مي آورد، از منظر طب، کلام مشکوکي است و آنچه به واقعيت نزديک است اين است که هر دو سال يک بار بوده است پس مدت زماني که امکان بارداري براي هفت فرزند بوده است، چهارده سال مي شود. اگر ايشان [بر فرض] چنانچه حکيم بن حزام گفته است در سن چهل سالگي ازدواج کرده باشد، بايد سن ايشان در بارداري ايشان حداقل پنجاه و چهار سال باشد که اين حرفي بسيار بعيدي است براي کسي که به اين سن رسيده چنان چه مولف گفته است. و از اين باب، کلام عبدالله بن عبد الله بن عباس که گفته است [حضرت] خديجه در بيست و هشت سالگي [ازدواج] کرده است، بيشتر به واقع نزديک تر است. والله اعلم. مترجم کتاب مي نويسد: اگر قرار باشد که سن ايشان در هنگام ازدواج چهل سال باشد، نبايد منتظر جواني باشد تا خودش را به ادواج با او در آورد چرا که او سنا به منزله ي فرزند اوست در حالي که شرافت [حضرت] خديجه اجازه چنين کاري را نمي دهد.

مونتگمري وات، محمد في مکة، پاورقي ص100، مترجم : عبد الرحمن عبد الله شيخ حسين عيسى‏ (المشرف العام ا. د. سمير سرحان‏، رئيس التحرير ا. د. محمد عنانى‏، مدير التحرير عزت عبد العزيز، المشرف الغنى محسنة عطية، سكرتير التحرير هند فاروق‏، تصحيح محمد حسن بدر شفيق).

مرحوم إربلي در جاي ديگر به نقل از ابن حماد مي فرمايد:

حضرت خديجه سلام الله عليها در زمان ازدواج با آن حضرت 28 ساله بود.

رک: الإربلي، أبي الحسن علي بن عيسي بن أبي الفتح (متوفاى693هـ)، كشف الغمة في معرفة الأئمة، ج2، ص133، باب: فصل في مناقب خديجة ، ناشر: دار الأضواء ـ بيروت، الطبعة الثانية، 1405هـ ـ 1985م.

البته اقوال ديگري مانند «35 ،44، 45» «30،40، 46، 48،50» سال در مورد سن ايشان در وقت ازدواج با رسول خدا صلي الله عليه وآله ذکر شده است. در ميان اين هشت قول، عده­اي40 ساله بودن حضرت خديجه سلام الله عليها را در زمان ازدواج با پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله پذيرفته اند که با بررسي دقيق درمي يابيم که اين قول، به گفته برخي از مورخين اهل تسنن همچون حاکم نيشابوري، قولي شاذ است به اين بيان که ابن حجر عسقلاني يکي از استوانه­هاي علمي اهل تسنن، معتقد است که بنابر قول صحيح، حضرت رسول صلي الله عليه وآله 25 سال با حضرت خديجه سلام الله عليها زندگي نمودند.

رک: العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاى852 هـ)، فتح الباري شرح صحيح البخاري، ج7، ص 100 ، تحقيق: محب الدين الخطيب، ناشر: دار المعرفة - بيروت.

حاکم نيشابوري نيز 65 ساله بودن حضرت خديجه سلام الله عليها را در هنگام وفات، قولي شاذ مي­داند:

عن هشام بن عروة قال توفيت خديجة بنت خويلد رضي الله عنها وهي ابنة خمس وستين سنة هذا قول شاذ فإن الذي عندي أنها لم تبلغ ستين سنة.

هشام از پدرش عروة بن زبير نقل مي کند که حضرت خديجه در زمان وفات 65 ساله بود. وي در ادامه مي نويسد: قول به 65 سالگي ايشان، قولي شاذ است و به نظر من سن حضرت خديجه در زمان وفات به 60 سال نرسيده بود (چه برسد به 65 سال).

الحاكم النيسابوري، ابو عبدالله محمد بن عبدالله (متوفاى405 هـ)، المستدرك علي الصحيحين، ج3، ص 201 ، تحقيق: مصطفي عبد القادر عطا، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت الطبعة: الأولى، 1411هـ - 1990

با اين تفاصيل قول به 40 سالگي ايشان در زمان ازدواج، زير سؤال مي رود و وقتي قول به 65 سالگي ايشان قولي شاذ شد، طبيعتا قول به 40 سالگي ايشان نيز شاذ مي شود و در نتيجه سن مبارک ايشان در زمان ازدواج با پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله، قطعا 40 سال نبوده است.

جهت اطلاع بيشتر رک:

ابن كثير الدمشقي، ابوالفداء إسماعيل بن عمر القرشي (متوفاى774هـ)، السيرة النبوية، ج1، ص 265، باب: عمره حين تزوج خديجة – ما کان يشتغل به حين الزواج ،طبق برنامه الجامع الكبير.

ابن عساكر الدمشقي الشافعي، أبي القاسم علي بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله،(متوفاى571هـ)، تاريخ مدينة دمشق وذكر فضلها وتسمية من حلها من الأماثل، ج3، ص190، باب: صفة خلقه و معرفة خلقه ، تحقيق: محب الدين أبي سعيد عمر بن غرامة العمري، ناشر: دار الفكر - بيروت - 1995.

النووي الشافعي، محيي الدين أبو زكريا يحيى بن شرف بن مر بن جمعة بن حزام (متوفاى676 هـ)، تهذيب الأسماء واللغات، شرح حال خديجة أم المؤمنين، رقم: 1159 ، تحقيق: مكتب البحوث والدراسات، ناشر: دار الفكر - بيروت، الطبعة: الأولى، 1996م.

المقريزي، تقي الدين أحمد بن علي بن عبد القادر بن محمد (متوفاى845 هـ)،إمتاع الأسماع بما للنبي صلى الله عليه وسلم من الأحوال والأموال والحفدة والمتاع، ج6، ص 28، أم المؤمنين خديجة بنت خويلد، تحقيق وتعليق محمد عبد الحميد النميسي، ناشر: منشورات محمد علي بيضون دار الكتب العلمية ـ بيروت، الطبعة الأولى، 1420 ه‍ ـ 1999م .

البته حاکم مشخص نمي کند که نظر قطعي خودش در مورد سن حضرت خديجه سلام الله عليها در زمان ازدواج با حضرت رسول صلي الله عليه وآله 30 ويا 28 و يا 25 سال است يا خير؟.

خواستگاري حضرت خديجه سلام الله عليها

همانطور که گذشت، حضرت خديجه سلام الله عليها از بهترين بانوان قريش بود که از حيث شرافت خانوادگي و درايت و زيبايي و ثروت زبانزد همگان بود واو را سيده زنان قريش مي خواندند و تمامي بزرگان قومش در حسرت ازدواج با او بودند ولى چون معيارهاى ازدواج را در آنها مشاهده نمى كرد، حاضر به ازدواج با هيچ کدام از آنها نشد. اما به محض اينکه كرامت اخلاقي و پاکي نفس و امانتداري و صفات عالي پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله را مشاهده کرد به ايشان رغبت پيدا نموده و خود پيش قدم گرديد و به (حضرت) محمد امين صلي الله عليه وآله ابراز علاقه نمود؛ چنانچه حضرت خديجه سلام الله عليها در اولين گفتگوي خود با پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله علت علاقه خود را چنين بيان مي کند:

إني قد رُغِبتُ فيك لقرابتك مني، وشرفك في قومك، وأمانتك عندهم، وحسن خلقك، وصدق حديثك.

من به تو علاقه مند شدم، زيرا با من خويشاوندي، در ميان قومت شريفي، نزد قبيله ات به امانت داري مشهوري، داراي اخلاق نيک مي باشي و راستگو هستي.

ابن أثير الجزري، عز الدين بن الأثير أبي الحسن علي بن محمد (متوفاى630هـ)، أسد الغابة في معرفة الصحابة، ج7، ص91 ، تحقيق: عادل أحمد الرفاعي، ناشر: دار إحياء التراث العربي - بيروت / لبنان، الطبعة: الأولى، 1417 هـ - 1996 م.

ابن كثير الدمشقي، ابوالفداء إسماعيل بن عمر القرشي (متوفاى774هـ)، البداية والنهاية، ج2، ص 358، باب: تزويجه عليه الصلاة والسلام خديجة بنت خويلد ، ناشر: مكتبة المعارف – بيروت.

حضرت رسول صلي الله عليه وآله داستان را با حضرت ابوطالب عليه السلام مطرح نمود) و به همراه ايشان و ديگر عموهايش براي خواستگاري پيش ولي حضرت خديجه يعني عمويش عمرو بن أسد رفتند زيرا پدر حضرت خديجه در جنگ فجّار و يا قبل از آن از دنيا رفته بود.

ابن كثير الدمشقي، ابوالفداء إسماعيل بن عمر القرشي (متوفاى774هـ)، البداية والنهاية، ج2، ص 361، باب: تزويجه عليه الصلاة والسلام خديجة بنت خويلد ، ناشر: مكتبة المعارف – بيروت.

الحلبي، علي بن برهان الدين (متوفاى1044هـ)، السيرة الحلبية في سيرة الأمين المأمون، ج1،ص225 ، ناشر: دار المعرفة - بيروت – 1400.

حضرت ابوطالب عليه السلام فرمود:

سپاس خداوند اين خانه را که ما را از ريشه ابراهيم و نسل اسماعيل قرار داد و ما را در حرم امن خود قرار داد و سروري مردم را به ما عطا نمود و ما را در شهرمان مبارک گردانيد. سپس فرمود: اين برادر زاده ام ـ يعني رسول خدا صلي الله عليه وآلهـ از همه مردان قريش برتر است و هيچ يک از آنان با او برابري نمي­کند و هيچ مردي با او مقايسه نمي­شود مگر اينکه برادر زاده ام از او بالاتر است و در ميان خلايق الهي مثل و مانندي برايش نيست اگرچه از نظر مالي، اموال زيادي ندارد، (ولي اين مهم نيست) زيرا مال دنيا ماندني نيست و سايه اي زودگذر است، او به خديجه علاقه مند است لذا با رضايت خديجه و امر او، براي خواستگاري به سوي تو آمده ايم و مهريه او را نيز من به عهده مي گيريم که اگر بخواهيد فوري به شما مي دهيم و اگر بخواهيد مهريه را به تأخير مي­اندازيم. و به خداي اين خانه قسم براي او بهره­اي بزرگ و ديني فراگير و رأي و نظري کامل است... سپس حضرت خديجه خطاب به عموي خود فرمود: اي عمو اگر چه شما نسبت به من بر خودم در شهادت دادن برتري اما بر من (و تصميم گيري براي من) نسبت به خودم برتر نيستي، (سپس رو به حضرت محمد صلي الله عليه وآله نمود و عرضه داشت:) اي محمد من تو را به همسري خود برگزيده ام و مهريه را هم خود به عهده مي گيرم... (هنگامي که عده­اي سخن حضرت خديجه ـ که مهريه را در مال خود قرار داده بود ـ به تمسخر گرفته و با شگفتي) گفتند: چگونه زنان مهريه را متعهد مي شوند؟! حضرت ابوطالب علیه السلام خشمگين شده و برخاست ـ و اين در حالي بود که مردان قريش از غضب او مي ترسيدند و کراهت داشتند که او غضبناک شود ـ و فرمود: اگر مردي همانند برادر زاده ام باشد، او را با بيشترين مهر خواستار مي شوند؛ اما اگر مردي همانند شماها باشد، طبيعي است که بايد براي ازدواج، مهر سنگيني بپردازد....

الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاى328 هـ)، الأصول من الكافي، ج5، ص 374 – 375، باب: خطب النکاح، ح9 ، ناشر: اسلاميه‏، تهران‏، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

با اندکي اختلاف در:

العسكري، أبو هلال الحسن بن عبد الله بن سهل بن سعيد بن يحيى بن مهران (متوفاى395هـ)، الأوائل للعسكري ، ج1، ص29 ، طبق برنامه الجامع الكبير.

الحلبي، علي بن برهان الدين (متوفاى1044هـ)، السيرة الحلبية في سيرة الأمين المأمون، ج1،ص 226 ، ناشر: دار المعرفة - بيروت – 1400.

در مورد مقدار مهريه آن بانوي اقوال متعددي وجود دارد برخي معتقدند مهريه ايشان (12 اوقيه و يک نش) طلا بوده است و برخي معتقدند مهريه ايشان 20شتر جوان بوده است.

نکته: هر اوقيه 40 در هم طلاست و «نش» هم معادل 20 درهم طلاست يعني مجموع مهريه ايشان طبق اين قول 500 درهم طلا بوده است. السيرة الحلبية في سيرة الأمين المأمون، پيشين، ج1،ص 226.

بدين ترتيب رسول خاتم صلي الله عليه وآله و خديجه طاهره سلام الله عليها با هم ازدواج نموده و پانزده سال قبل از بعثت آن حضرت، زندگي مشترک و نوراني خود را آغاز نمودند.

النسائي، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعيب بن علي (متوفاى303 هـ)، السنن الكبرى، ج2، ص72 ، تحقيق: د.عبد الغفار سليمان البنداري، سيد كسروي حسن، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت، الطبعة: الأولى، 1411 - 1991.

العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاى852 هـ)، فتح الباري شرح صحيح البخاري، ج7، ص 100، باب تزويج النبي صلى الله عليه وسلم خديجة وفضلها ، تحقيق: محب الدين الخطيب، ناشر: دار المعرفة - بيروت.

نکته:

قول مشهور اين است که آن حضرت 15 سال قبل از بعثت ازدواج نموده است ولي اقوال ديگري نيز در اين زمينه وجود دارد: ابن جريج معتقد است پيامبر اکرم در 37سالگي يعني سه سال قبل از بعثت با حضرت خديجه ازدواج نموده است.

رک: الهيثمي، ابوالحسن علي بن أبي بكر (متوفاى807 هـ)، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، ج9، ص219 ، ناشر: دار الريان للتراث/‏ دار الكتاب العربي - القاهرة، بيروت – 1407هـ.

ابي هلال عسکري مي نويسد:

برخي معتقدند رسول خدا در 35 سالگي ـ يعني 5 سال قبل از بعثت ـ ازدواج نمود.

العسكري، أبو هلال الحسن بن عبد الله بن سهل بن سعيد بن يحيى بن مهران (متوفاى395هـ)، الأوائل للعسكري، ج1، ص28 ، طبق برنامه الجامع الكبير.

ابن حجر عسقلاني معتقد است که قول صحيح اين است که حضرت رسول 25 سال با حضرت خديجه زندگي نمودند و حضرت خديجه 10 سال بعد از بعثت پيامبر از دنيا رفتند. اين عبارت ابن حجر به اين معناست که قول صحيح اين است که حضرت خديجه 15 سال قبل از بعثت با رسول خدا ازدواج نموده است.

رک: العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاى852 هـ)، فتح الباري شرح صحيح البخاري، ج 7 ص 100 ، تحقيق: محب الدين الخطيب، ناشر: دار المعرفة - بيروت.

حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها اولين زني است که به رسول خدا صلي الله عليه وآله ايمان آورد و ايمان خود را با اقرار به ولايت اميرالمؤمنين عليه السلام و بيعت با ايشان به درجه کمال رسانيد.

المجلسي، محمد باقر (متوفاى1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج18، ص 232- 233 ، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403هـ - 1983م.

ايشان 25 سال با رسول خدا صلي الله عليه وآله زندگي کرد. سرانجام خورشيد عمر ايشان در رمضان سال دهم بعثت غروب کرد و پيکر پاکش در مکه در منطقه حجون مدفون گرديد.

العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاى852 هـ)، فتح الباري شرح صحيح البخاري، ج7، ص 100، باب تزويج النبي صلى الله عليه وسلم خديجة وفضلها ، تحقيق: محب الدين الخطيب، ناشر: دار المعرفة - بيروت.

ابن عبد البر النمري القرطبي المالكي، ابوعمر يوسف بن عبد الله بن عبد البر (متوفاى463هـ)، الاستيعاب في معرفة الأصحاب، ج4، ص 1818، ذيل ترجمه (حضرت) خديجه بنت خويلد، رقم 3311 ، تحقيق: علي محمد البجاوي، ناشر: دار الجيل - بيروت، الطبعة: الأولى، 1412هـ.

نکته:

ابن عبدالبر معتقد است حضرت رسول 24 سال با حضرت خديجه زندگي کرده­اند.

در مورد روز وفات ايشان اقوالي همچون اول رمضان، دهم رمضان، دوازده رمضان، بيست و سوم رجب، بيست و هفتم رجب و آخر رجب، وجود دارد.

علي اکبر، مروج خراساني (مروج الإسلام)، نفائح العلام،ص 191، بي جا، بي تا.

البته درباره سال وفات ايشان اقوال ديگري نيز وجود دارد برخي معتقدند ايشان شش و يا پنج و يا چهار سال قبل از هجرت از دنيا رفت.

ابن عبد البر النمري القرطبي المالكي، ابوعمر يوسف بن عبد الله بن عبد البر (متوفاى463هـ)، الاستيعاب في معرفة الأصحاب، ج4، ص 1825، ذيل ترجمه (حضرت) خديجه بنت خويلد، رقم 3311 ، تحقيق: علي محمد البجاوي، ناشر: دار الجيل - بيروت، الطبعة: الأولى، 1412هـ..

فرزندان پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله از حضرت خديجه

در مورد تعداد فرزندان پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله از حضرت خديجه سلام الله عليها بين مورخين اهل تسنن اختلاف وجود دارد.

برخي معتقدند: ايشان 3 پسر به نامهاي قاسم و طيب و طاهر، و چهار دختر به نامهاي زينب، رقيه، أم كلثوم و فاطمه به دنيا آورد.

ابن كثير الدمشقي، ابوالفداء إسماعيل بن عمر القرشي (متوفاى774هـ)، البداية والنهاية، ج2،ص359 ، ناشر: مكتبة المعارف – بيروت.

برخي ديگر معتقدند: فرزندان ايشان به ترتيب عبارتند از: قاسم، زينب، عبد الله، أم كلثوم، فاطمه و رقيه.

ابن كثير الدمشقي، ابوالفداء إسماعيل بن عمر القرشي (متوفاى774هـ)، البداية والنهاية، ج2،ص359 ، ناشر: مكتبة المعارف – بيروت.

بعضي مي گويند: تنها پسر حضرت رسول و حضرت خديجه، قاسم بود.

البيهقي، أبي بكر أحمد بن الحسين بن علي (متوفاى458هـ)، دلائل النبوة، ج2، ص68 ، طبق برنامه الجامع الكبير.

اما حقيقت مطلب اين است که طيب و طاهر لقب عبدالله بوده است زيرا همانطوري که ابن سعد مي گويد او در زمان اسلام به دنيا آمد از اين رو او را طيب و طاهر ناميدند. (1)

البصري الزهري، محمد بن سعد بن منيع أبو عبدالله (متوفاي230 هـ)، الطبقات الكبرى ، ج 1، ص133، باب: ذکر أولاد رسول الله صلي الله عليه وسلم ، دار النشر : دار صادر - بيروت ، طبق برنامه الجامع الكبير.

ابن عبد البر النمري القرطبي المالكي، ابوعمر يوسف بن عبد الله بن عبد البر (متوفاى463هـ)، الاستيعاب في معرفة الأصحاب، ج4، ص 1819، تحقيق: علي محمد البجاوي، ناشر: دار الجيل - بيروت، الطبعة: الأولى، 1412هـ..

1. البصري الزهري، محمد بن سعد بن منيع أبو عبدالله (متوفاي230 هـ)، الطبقات الكبرى ، ج 1، ص133، باب: ذکر أولاد رسول الله صلي الله عليه وسلم ، دار النشر : دار صادر - بيروت ، طبق برنامه الجامع الكبير

ابن عبد البر النمري القرطبي المالكي، ابوعمر يوسف بن عبد الله بن عبد البر (متوفاى463هـ)، الاستيعاب في معرفة الأصحاب، ج4، ص 1819 ، تحقيق: علي محمد البجاوي، ناشر: دار الجيل - بيروت، الطبعة: الأولى، 1412هـ.

نکته:

ابن عبدالبر مي گويد: قول اکثر اهل نسب اين است که عبدالله فرزند رسول خدا- سه نام داشت: عبدالله، طيب، طاهر). البته زبير بن بکار قايل است که عبدالله در دوران نبوت و قبل از بعثت از دنيا رفته است و بعثت آن حضرت را درک نکرده است.

ابن كثير الدمشقي، ابوالفداء إسماعيل بن عمر القرشي (متوفاى774هـ)، البداية والنهاية، ج2،ص359 ، ناشر: مكتبة المعارف – بيروت.

عده اي از علماي شيعه نيز معتقدند حضرت رسول صلي الله عليه و آله از حضرت خديجه سلام الله عليها دو پسر به نامهاي قاسم و عبدالله (که ملقب به طيب و طاهر بود)، و چهار دختر به نامهاي زينب، رقية، أم كلثوم و فاطمة داشت.

الطبرسي، أبي علي الفضل بن الحسن (متوفاى548هـ)، إعلام الورى بأعلام الهدى، ج1، ص 275، ( الفصل الأول ) في ذكر أزواجه وأولاده صلوات الله عليه وآله ، تحقيق و نشر: تحقيق مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث ـ قم، الطبعة : الأولى، 1417هـ .

اما حقيقت مطلب اين است که زينب و رقيه همان طور که گفتيم فرزندان قبلي شوهر هاله خواهر حضرت خديجه بودند. وام کلثوم نيز بعيد نيست همان ربيبه پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله يعني فرزند ام سلمه باشد که بعدا وي را به عنوان فرزند رسول خدا صلي الله عليه وآله ذکر کرده اند.

رک: الكوفي، أبي القاسم علي بن أحمد بن موسى (متوفاي352هـ)، الاستغاثة في بدع الثلاثة، ج1، ص68- 69 ، طبق برنامه مكتبه اهل البيت عليهم السلام.

ابن شهرآشوب، رشيد الدين أبي عبد الله محمد بن علي السروي المازندراني (متوفاى588هـ)، مناقب آل أبي طالب، ج1، ص138، فصل في أقربائه وخدامه، تحقيق: لجنة من أساتذة النجف الأشرف، ناشر: المكتبة والمطبعة الحيدرية، 1376هـ ـ 1956م.

اما آنچه که مسلم است اين است که به غير از حضرت زهرا سلام الله عليها همگي فرزندان رسول خدا صلي الله عليه وآله در دوران حيات ايشان از دنيا رفتند.

المزي، ابوالحجاج يوسف بن الزكي عبدالرحمن (متوفاى742هـ)، تهذيب الكمال، ج1، ص192 ، تحقيق: د. بشار عواد معروف، ناشر: مؤسسة الرسالة - بيروت، الطبعة: الأولى، 1400هـ – 1980م.

الصفدي، صلاح الدين خليل بن أيبك (متوفاى764هـ)، الوافي بالوفيات، ج1، ص79 ، تحقيق أحمد الأرناؤوط وتركي مصطفى، ناشر: دار إحياء التراث - بيروت - 1420هـ- 2000م.

درود بر روح مطهر مادر مؤمنان، حضرت خديجه کبري سلام الله عليها.

والسلام عليکم

گروه پاسخ به شبهات

موسسه تحقيقاتي حضرت ولي عجل الله تعالي فرجه الشريف



Share
1 | سیدمجید | Iran - Qom | ٢٣:٥٥ - ٢٧ خرداد ١٣٩٥ |
سلام ودرود خدا بر زوجة الرسول صلي الله عليه و آله، ام الزهراء سلام الله علهيا،و بهترين زنان دو عالم حضرت خديجه کبري صلوات الله و سلامه عليها
   
* نام:
* پست الکترونیکی:
* متن نظر :
  

آخرین مطالب